De dwalende schrijver (Schrijven Magazine)

De dwalende schrijver

 

Schrijven en dwalen hoort voor veel auteurs net zozeer samen als in- en uitademen. In deze workshop loop je rond met de pen in aanslag.

 

Kathy Mathys

 

Ze is minder beroemd dan haar broer William. Toch is Dorothy Wordsworth een interessante schrijver, met name voor wie geïnteresseerd is in wandelen en dwalen. In haar Alfoxden Journal begint elke notitie met het woord ‘walked’. Heel summier noteerde Wordsworth waar ze wandelde. Haar Grasmere Journal bevat meer details en is interessanter op literair vlak.

Ik heb me verdiept in wandelende en dwalende schrijvers voor de research van mijn roman Verdwaaltijd (zie kader). Paul Verlaine, Arthur Rimbaud, Walt Whitman, Virginia Woolf: het is opvallend hoeveel schrijvers op een haast obsessieve manier wandelen en dwalen. Ook voor hedendaagse auteurs als Bregje Hofstede en Teju Cole is wandelen onlosmakelijk verbonden met het schrijfproces.

De herhaalde beweging van armen en benen heeft op neurologisch en fysiologisch vlak een weldadig effect. De creativiteit wordt aangewakkerd, je krijgt allerlei associaties tijdens het wandelen en dwalen. Ofwel: het gaat stromen.

Deze workshop bestaat uit oefeningen waarin wandelen/dwalen gecombineerd wordt met schrijven. Dus hop, de schoenen aan en naar buiten.

 

1) Het logboek

Koop een nieuwe notitieboek of haal er een tevoorschijn uit je voorraadkast, mocht je die hebben. Er bestaan speciale notitieboeken voor wandelaars of (ver)dwalers zoals Mon carnet de promenade, maar je kan eender welk boekje gebruiken.

Ga enkele keren per week wandelen (dagelijks is nog beter natuurlijk) en noteer wat je opvalt. Schrijf neer wat je ziet (dieren, planten, mensen, huizen, de kleur van de lucht, de vorm van de wolken), wat je ruikt. Maak notities over het weer. Vergeet de texturen en kleuren niet.

Herlees na een maand je notities en kijk of je voldoende grondmateriaal hebt verzameld voor een gedicht, een verhaal of een autobiografisch stuk.

In How to Be an Explorer of the World van Keri Smith staan tips voor wie met andere ogen wil kijken. Smith raadt aan om tijdens omzwervingen een bril met gekleurde glazen te dragen of oordoppen. Je ervaart de omgeving dan meteen anders.

Of probeer dit: teken thuis een plattegrond van de plek waar je gaat wandelen. Noteer na elke wandeling iets wat je is opgevallen en creëer zo een heel persoonlijke landkaart.

 

2) In drie stappen

Voor wie graag ronddwaalt in de natuur is het boek Writing Wild van Tina Welling een aanrader, haar toon is wel af en toe een tikje zweverig. De belangrijkste oefening van Welling bestaat uit drie stappen en gaat als volgt:

  1. Ga wandelen en benoem de dingen die je ziet. Denk aan alle zintuigen.
  2. Richt je aandacht nu op één ding, bijvoorbeeld een paddenstoel of een kalfje in de wei en schrijf zoveel mogelijk details op. Zoem in.
  3. In de laatste stap draait het om de interactie tussen buiten- en binnenwereld. Ga zitten en luister naar je lichaam. Welk effect heeft de omringende natuur op je? Schrijf erover en voel je vrij om te noteren wat er maar in je opkomt, zelfs als het een herinnering is van lang geleden of het begin van een verhaal.

 

3) Van autobiografie naar fictie

In 2009 verhuisde ik van Brussel, een stad waar je makkelijk kan (ver)dwalen, naar Breda, een plek waar dat moeilijk lukt. Die verandering vormde de kiem van Verdwaaltijd. Een van mijn personages probeert te verdwalen in Brussel:

 

‘Het liefst dwaalde ze ’s ochtends of ’s avonds in een mild licht dat de contouren van haar leven liet vervagen. Het was lastiger om te verdwalen dan ze had gedacht. Het lichaam was een magneet die telkens werd aangetrokken door vertrouwde assen.’

 

Een plek die mij vertrouwd was, ging het decor vormen voor het leven van een fictief personage.

Probeer nu hetzelfde te doen. Schrijf een fragment dat zich afspeelt op een plek die je kent. Plaats een fictief personage in het decor.

Alternatief: loop tijdens een wandeling een boekhandel of papierwarenzaak binnen. Koop een aantal postkaarten waarop een landschap staat afgebeeld. Denk aan binnen- en buitenlandschappen, aan natuur en aan stad. Kies enkel afbeeldingen waarop geen mensen te zien zijn. Welk personage vloeit voort uit het afgebeelde landschap? Schrijf over hem/haar.

 

4) Dumpster dive

Deze oefening kan je doen in de natuur, al levert ze wellicht betere resultaten op wanneer je ze in de stad doet. Neem een tas mee en ga op pad. Verzamel objecten. Je hoeft niet letterlijk te gaan dumpster diven. Op straat kan je een heleboel vinden: boodschappenlijstjes, Post-its, een Barbiepopschoen enzovoorts.

Na een uur keer je naar huis terug en maak je een inventaris van je vondsten. Selecteer nu vijf objecten en schrijf een verhaal waarin ze allemaal voorkomen. Deze oefening is een bewerking van een gelijknamige oefening uit het boek Naming the World and Other Exercises for the Creative Writer (Bret Anthony Johnston red.).

 

5) De weg kwijt

Voor deze oefening ga je op pad zonder kaart, zonder navigatiesysteem. Je trekt naar een locatie die je niet kent en waar je dus je weg kan verliezen.

Stadsvariant: dwaal door de straten van de stad en laat je leiden door je intuïtie. Noteer dingen die je ziet, invallen die je krijgt. Laat je inspireren door negentiende-eeuwse flâneurs die zonder duidelijk doel dwaalden door de straten, om mensen te observeren, voor het plezier. Maak je eigen flâneur-journaal. Voeg schetsen toe, foto’s.

Natuurvariant: in de natuur dwalen is enger dan in de stad. Toch is het als schrijver belangrijk dat je af en toe op plekken komt die je niet kent. Je kan de plek beschrijven vanuit je eigen perspectief maar je kan ook kijken met de ogen van een personage. Misschien komt de plek wel beangstigend of beklemmend op je personage over. Maak notities. Ze zullen de authenticiteit van je uiteindelijke stuk vergroten. Bij thuiskomst gebruik je je notities voor een autobiografisch of een fictioneel fragment.

 

6) Post

Wanneer ik in vreemde steden ben, ga ik altijd op zoek naar postkaarten om te versturen. Wacht niet tot je thuis bent om je bericht te noteren. Wanneer je nog op de plek bent die je inspireerde tot deze aankoop, klink je automatisch enthousiaster. Zoek een café op of ga op een terras zitten en schrijf een kaart aan die ene vriend of vriendin die je al zo lang niet hebt gesproken. Doe ze meteen op de post.

 

7) Nachtelijk dwalen

Charles Dickens wandelde ’s nachts. Hij diende steeds langere afstanden af te leggen om zich te ontdoen van de zorgen die hem parten speelden. ’s Nachts ziet de wereld er anders uit, krijgt hij andere vormen en kleuren. Je hoeft niet eens ver te lopen om een wereld te ontdekken die verschilt van wat je ziet met je dagogen.

Ga ’s nachts de straat op en beschrijf de kleuren, de geuren, de contouren van de gebouwen en de bomen. Welke geluiden hoor je? Welke ideeën borrelen er in je op? Schrijf een gedicht bij dageraad.

 

Over Verdwaaltijd:

 

Marcia, recent gescheiden, dwaalt door Brussel op zoek naar een nieuwe territorium. Ze begint een relatie met een Amerikaanse schrijver die werkt aan een memoir over zijn verdwenen ex. De man laat weinig los over zijn verleden en Marcia wordt steeds nieuwsgieriger naar de vrouw. Emma, Marcia’s beste vriendin, keert terug naar haar geboortedorp waar ze poseert voor een jonge kunstenaar. Ze heeft de plek niet meer bezocht sinds ze haar ouders en zus verloor en vraagt zich af wat er nog rest van haar oude leven.

Dit is het tweede boek van Kathy Mathys die eerder Smaak. Een bitterzoete verkenning schreef. Verdwaaltijd is een roman over liefde en obsessie, over het verlangen te verdwijnen en over de relatie tussen mens en landschap. Het verhaal speelt zowel in Brussel als in de redwoodwouden en de woestijnen van Californië.

 

Kathy Mathys is schrijfster, literair journalist en docent creatief schrijven.

www.kathymathys.nl