Oer-Engelse parel

 

Dodie Smith is niet enkel de schrijfster van ‘101 Dalmatiërs’. Met ‘I Capture the Castle’ uit 1948 schreef ze een meesterwerk.

 

Kathy Mathys

 

Natuurlijk zijn ze lief, die Dalmatiërs, van het eerste tot het laatste zwartgevlekte exemplaar, maar wie Dodie Smith afwijst op basis van de beroemde Disneyfilms doet haar geen recht.

Smith, die eerst actrice wilde worden, daarna theaterteksten en filmscenario schreef, begon aan haar eerste roman toen ze in Amerika woonde. Ze had heimwee naar Engeland met zijn droefgeestige herfsten, mistige landschappen, ingewikkelde theerituelen, zijn kurkdroge humor. Wie al begint te kwispelen bij deze opsomming kan met een gerust hart beginnen aan ‘De dagboeken van Cassandra Mortmain’. Van elk woord uit deze roman straalt namelijk dat oer-Engelse af waar anglofielen niet aan kunnen weerstaan. Somber ogend kasteel in de rimboe van Suffolk: check.  Jonge heldin met ongebreidelde fantasie: check (zie ook het werk van de gezusters Brontë). Praatgrage dominee met een voorliefde voor likeurtjes: check.

We kunnen nog wel even doorgaan met de opsomming van alle standaardingrediënten, maar laten we overschakelen op de bijzonderheden. De vader van de heldin schreef ooit een experimentele roman, ‘Jacob Wrestling’. Smith onthult geen details over het boek, ze typeert het als een voorloper van het werk van James Joyce. Feit is dat de vader, die na de dood van zijn eerste vrouw hertrouwde met model/kunstenaar Topaz, al jaren geen pen heeft opgepakt. De royalty’s zijn opgedroogd en het gezin mag dan in een kasteel wonen, er is nauwelijks geld voor eten. Het dak lekt. De meubels zijn verkocht: zo hoog is de nood.

Er komen rijke Amerikanen in de buurt wonen. Dit verhaal speelt in de eerste helft van de twintigste eeuw maar Cassandra en haar zus Rose zitten in gedachten nog bij Jane Austen wier heldinnen altijd de handen vol hadden aan de zoektocht naar een man met geld. Het is Rose die geschikt wordt geacht om een van de twee Amerikaanse broers te strikken – de tweede wil zo snel mogelijk terug naar zijn ranch.

 

Excentriek

 

Erg origineel klinkt het verhaal niet en ‘De dagboeken van Cassandra Mortmain’ bewijst dat de plot er weinig toe doet, zolang we maar kijken door de ogen van interessante verteller. En dat is Cassandra. Ze begint met haar eerste dagboek – het boek bevat er drie – om haar schrijftalent te ontwikkelen. Ze wil van personageschetsen en landschapbeschrijvingen geleidelijk overgaan op verhalen. Mooi hoe dit boek steeds minder dagboekachtig gaat klinken. Smith laat dit subtiel gebeuren.

In het begin is de verteller nog een echte puber. Dat verandert, al blijft ze obsessief met zichzelf bezig en zit ze vol pseudowijsheden zoals deze: je kan je voor een diner bij kaarslicht het best aankleden bij kaarslicht. Maar Cassandra is ook een scherpzinnige observator, ze heeft een uitstekend gevoel voor humor. Vooral haar beschrijvingen van de vage Topaz, een hoogst excentrieke vrouw die tijdens haar naaktbuien zonder kleren rondloopt, zijn hilarisch. We treffen meer excentriekelingen, fictieve voorouders lijken het van de vreemde snuiters in het hedendaagse Suffolk, zo treffend getypeerd in Julia Blackburns ‘Draad’.

In de tweede helft van het boek wordt de toon ernstiger, bij momenten diepzinnig en weet de verhaallijn echt te verrassen. Cassandra ontdekt hoe ontkenbaar de ander is, hoe ze zichzelf een rad voor de ogen kan draaien. Ze denkt na over de gelijkenissen tussen religie en kunst, zet haar eerste stappen op het liefdespad. Dodie Smith laat in deze ingetogen delen het beste van haar kunnen zien. Het boek bevat enkele farce-achtige elementen, die minder geslaagd zijn, zelfs een beetje gedateerd aandoen.

De Nederlandse uitgever probeert het boek aan te prijzen als een young adult-roman, bijvoorbeeld met de quote van J.K. Rowling op de cover. Het klopt dat tieners zich vast laten vervoeren door deze kasteelavonturen, maar het zou jammer zijn als het blijft bij een publiek van jonge meiden. ‘De dagboeken van Cassandra Mortmain’ is een parelende klassieker. Het grootste deel speelt bovendien in de lente en laat Dodie Smith nu net het soort schrijver zijn dat een uitgekiend oog heeft voor de seizoenen.

 

****

 

Dodie Smith – De dagboeken van Cassandra Mortmain – vertaald door Hannie Tijman – Karmijn – 397 blz.