Aangebrande pap / Lees hier de krantenversie: Hilary Mantel – Liefde verkennen

 

In ‘Liefde verkennen’, haar zevende roman, zitten alle elementen van een goede Mantel.

 

Kathy Mathys

 

Acht jaar voor Hilary Mantel haar fenomenale autobiografie ‘De geest geven’ publiceerde, schreef ze een roman waarin ze elementen uit eigen leven gebruikte. ‘Liefde verkennen’ uit 1995 verschijnt nu voor het eerst in het Nederlands. Net als de ouders van hoofdpersonage Carmel hebben die van de schrijfster Ierse wortels. Er zijn spanningen op het thuisfront, het gezin woont in donker en nat Noord Engeland, ook dat haalde Mantel uit haar verleden. En dan is er de geest van Carmel: levendig, nerveus, vol woorden en dichtregels. Het had die van de jonge Mantel kunnen zijn. Toch is ‘Liefde verkennen’ geen oefenwedstrijd voor wat later zou volgen. Het verhaal heeft een eigen verloop en dankzij de ideeën erin, dankzij personages en stijl is deze roman de moeite waard.

‘Liefde verkennen’ doet qua thematiek denken aan het veel beroemdere ‘Kattenoog’ van Margaret Atwood over de dynamiek tussen vier schoolmeisjes. Atwood had aandacht voor de maatschappelijke context en liet bijvoorbeeld zien hoe het feminisme voet aan de grond kreeg in Canada.

Ook bij Mantel gaat het om vriendschap en nijd tussen schoolvriendinnen, over een veranderend cultureel en politiek klimaat. De schrijfster heeft het zowel over serieuze als meer frivole verschuivingen: ‘In de krant stond dat paars die herfst de toon zou aangeven.’

Over haar relaas onthult ik-verteller Carmen dat ze wil vermijden dat ‘het verhaal iets (heeft) van een breisel dat in een boze bui is gemaakt.’ Daarom neemt ze de tijd, vertelt ze traag en gedetailleerd. Mantel wisselt fragmenten uit de kindertijd in de vroege jaren 1960 af met het verhaal van Carmels eerste jaar aan de universiteit.

 

Grootse plannen

 

De ouders van Carmel hebben het niet breed. ’s Avonds verschijnt er corned beef met koude tomaat op tafel. Het elektrisch kolenvuur gloeit in de kleine kamer. Carmels moeders maakt de kleren van haar dochter zelf. Het kind dient uit te stijgen boven de grijze middelmaat. De moeder, een vrouw vol boosheid en frustraties, heeft grootste plannen voor Carmel.

Zes huizen verder woont Karina. Haar ouders komen uit een Oost-Europees land. Dat Carmel niet weet welk, is tekenend. Ze wil zich niet verdiepen in de geschiedenis van Karina, het buurmeisje met wie ze elke dag naar school moet lopen van haar moeder. Het liefst wil ze afstand nemen van de forse Karina die een afkeer bij haar oproept. Die weerzin heeft te maken met klassenverschillen, met de botheid en de fysiek van Karina en met troebele redenen die de lezer enkel kan vermoeden.

De meisjes komen als enigen van de dorpsschool op de Christus Verlosser terecht, waar kinderen uit de hogere klassen zitten. Zelfs op de universiteit kan Carmel zich niet helemaal losmaken van Karina.

 

Jane Eyre

 

Mantel observeert de duifgrijze studentes die genoegen nemen met een suf liefje. Sophy’tjes noemt ze hen. Ze studeren weliswaar aan de universiteit maar kunnen niet wachten om te trouwen met de eerste man die zich aandient.

Mantel deinst er niet voor terug om de duistere en gewelddadige kanten van haar personages te laten zien. Haar zintuiglijke stijl was in 1995 al aanwezig: ‘de ijskoude, olieachtige aanraking van wijwater’. Haar maatschappelijk engagement is groot. Ze heeft kritiek op het onderwijssysteem voor vrouwen en op het schrikbewind van de nonnen.

De toon is intens en zinderend, zoals altijd bij deze schrijfster. In het portret van de ouders van Carmel gaat Mantel in de richting van de karikatuur. In later werk is haar humor fijnzinniger. Deze roman bevat verwijzingen naar ‘Jane Eyre, een door Mantel fel bewonderde klassieker. Het eten op school en aan de universiteit is even walgelijk als in Brontës boek. Eten en de weigering ervan is overigens een belangrijk thema in de roman. Ook in de ontknoping, die aan de rommelige kant is, toont de schrijfster zich schatplichtig aan Charlotte Brontë.

‘Liefde verkennen’ is een roman die uitblinkt door de sfeer,  de scherpe observaties, de meerstemmige personages en de Engelse ironie. Warm aanbevolen leesvoer voor elke Mantel-fan.

 

****

 

Hilary Mantel – Liefde verkennen – vertaald door Marijke Versluys – 238 blz.