Speelse coverversie

 

Jeanette Winterson herschreef Shakespeares ‘De wintervertelling’, een verhaal dat haar op het lijf geschreven is.

 

Kathy Mathys

 

The Hogarth Press, ooit opgericht door Virginia en Leonard Woolf, laat ter gelegenheid van het vierhonderdste sterfjaar van William Shakespeare een aantal stukken van de meester herschrijven door bekende auteurs. Howard Jacobson doet ‘De koopman van Venetië’, Edward St Aubyn ‘King Lear’, Gillian Flynn ‘Hamlet’ en zo staan er nog een paar op stapel.

In ‘De wintervertelling’ verdenkt koning Leontes zijn zwangere vrouw van overspel met zijn beste vriend, Polixenes. De koning laat de baby naar een ver land verbannen en het kind wordt opgevoed door een herder en diens zoon. Zestien jaar later is de baby uitgegroeid tot een jonge vrouw die verliefd wordt op de zoon van Polixenes.

Shakespeares stuk speelt zich af in Sicilië en de Bohemen, Winterson kiest voor Londen en Louisiana, in de Verenigde Staten. Haar roman is hedendaags. Leontes – hier Leo – is een bankier, zijn echtgenote MiMi een zangeres. Polixenes werd Xeno, ontwerper van videospellen zonder geweld, vol personages met een vloeibare identiteit.

Xeno en Leo hadden seks als tieners. Voor Xeno betekende het iets, hij weet niet wat het betekende voor zijn beste vriend. Later zijn beiden verliefd op MiMi en wellicht hield zij ook van allebei.

‘Het gat in de tijd’ is het verhaal van een vondeling die niet weet wie haar biologische ouders zijn, een thematiek die de schrijfster van dit boek door en door kent. Ook zij groeide op bij pleegouders. Over de zoektocht naar haar biologische ouders schreef ze ‘Waarom gelukkig zijn wanneer je ook normaal kunt zijn?’. Naar eigen zeggen ontdekte de schrijfster Shakespeares stuk toen ze zestien was en sindsdien heeft ze het als een talisman bij zich gedragen. ‘Het gat in de tijd’ is daardoor een doorleefd en persoonlijk boek geworden. Winterson gaat op een soepele manier om met het grondmateriaal. Wie het stuk van Shakespeare niet kent, zou zomaar kunnen geloven dat Winterson alles bij elkaar verzon.

 

Verhalen als sterren

 

Winterson respecteert Shakespeares indeling in akten. Na de woede van Leo en de mildheid van Shep, die de baby vindt en opvoedt als zijn dochter, is er een luchtig middenstuk. Deel drie is intens, donker en toch hoopvol. Winterson merkt terecht op dat het stuk bovenal gaat over vergeving.

De titel van de coverversie is ook de titel van een videospel ontworpen door Xeno. In Wintersons verhalen is de tijd niet lineair, ze schreef er al vaak over. MiMi staart naar het water van de Seine. Water heeft geen geheugen en daarom troost het, voor even toch. Volgens Shep is het geheugen niets anders dan een pijnlijke ruzie met het verleden. Leo en Xeno kunnen niet omgaan met de gebeurtenissen van vroeger die door hun hoofd spoken. Kan dat wat zich ooit voltrok ongedaan gemaakt worden? Het is een van de thema’s hier.

Een ander typisch Wintersoningrediënt is de kracht van verhalen. Het zijn signalen, even sterk en standvastig als die afgegeven door een vuurtoren, het zijn sterren, bakens. Er zitten veel miniverhalen in dit boek, zoals dat over de Franse dichter Gérard de Nerval: prachtig.

Je leest het boek ook om de aforismen. Over ouder worden, een proces dat zich plots voltrekt: ‘Het is net alsof je in zee zwemt en je je realiseert dat de kust waar je naartoe zwemt niet dezelfde kust is waar je was vertrokken.’

‘De schemerpoort’, Wintersons vorige was een somber boek zonder licht. Hier is er ruimte voor donker en licht, voor liefde ook. Winterson vat de liefde in speelse woorden. De humor is soms wat flauw met woordspelingen die geforceerd aandoen, toch is dit eerste boek in de reeks van Shakespearecovers een voltreffer. Het is een vurige, ambivalente en intieme hervertelling van een verhaal dat qua psychologische diepgang zijn tijd vooruit was.

 

****

Jeanette Winterson – Het gat in de tijd – vertaald door Lidwien Biekmann – Nijgh en Van Ditmar – 288 blz. – 19.99 €.