Mary Lamb (De Standaard)


Triomf en tragedie

Mary Lamb (1764 – 1847)

Kathy Mathys

Op 22 september 1796 vermoordde de 31-jarige Mary Lamb haar moeder tijdens het middagmaal. Ze stak haar meerdere malen in het hart met een vleesmes. Elf jaar later zou Mary samen met haar broer Charles een kinderboek schrijven dat nog steeds wordt verkocht, ‘Vertellingen van Shakespeare’. Alcohol- en drugverslaafden, zwartkijkers met suïcidale neigingen: het wemelt ervan in de annalen van de wereldliteratuur. Moedermoordenaars die naam maken als kinderboekenschrijver zijn iets dunner gezaaid.
Peter Ackroyd, de Engelse auteur van romans als ‘Chatterton’ en ‘Nacht over Clerkenwell’ schreef zopas de fictieve roman ‘Mary Lamb’ waarin hij bepaalde gegevens uit Mary’s leven samenvoegt met een plotlijn over een vervalser van Shakespearedocumenten. ‘Mary Lamb’ is een spannend detectiveverhaal, waarin het Londen van de achttiende en negentiende eeuw met veel oog voor detail wordt geëvoceerd. Over Mary’s innerlijke leven komen we echter weinig te weten. Ackroyds roman maakt nieuwsgierig naar de figuur van Mary Lamb. Wat dreef deze jonge vrouw tot zo een gruwelijke gewelddaad? In ‘Mary Lamb’ neemt Ackroyd een loopje met de historische feiten. Zo laat hij Mary een plotse dood sterven in 1804, terwijl ze in werkelijkheid pas zou overlijden in 1847, op 83-jarige leeftijd.
Wie meer wil weten over de echte Mary Lamb dient ‘The Devil Kissed her – The Story of Mary Lamb’ van Kathy Watson te lezen of het al even fascinerende ‘A Double Life – A Biography of Charles & Mary Lamb’ van Sarah Burton. In beide biografieën treedt Mary Lamb naar voor als een slachtoffer, niet als een criminele. Mary was een zwaar manisch-depressieve vrouw die in een vlaag van waanzin haar moeder doodde omdat ze de druk niet meer aankon. De moord was een radeloze wanhoopsdaad, een vlucht uit een verstikkend en zielloos bestaan. De Lambs waren aan lager wal geraakt en Mary werkte thuis als naaister, terwijl ze ook nog zorgde voor haar zieke ouders en haar van een ongeluk herstellende broer, John. Ze hunkerde naar de wereld van het theater en de literatuur. De oververmoeide Mary die de moord pleegde werd door de toenmalige pers als krankzinnig bestempeld. Dankzij de bemiddeling van haar jongere broer Charles werd ze niet levenslang opgesloten.
Mary, Charles en John waren de enige overlevende kinderen van de Lambs, die vier van hun baby’s verloren. Charles en Mary voelden zich onbegrepen door hun moeder, die vooral oog had voor haar lieveling, John. Charles en de elf jaar oudere Mary zochten troost bij elkaar en zouden tot Charles’ dood samenwonen, met uitzondering van de periodes waarin Mary werd opgenomen in psychiatrische instellingen – tenminste, in de horrorhuizen die daarvoor moesten doorgaan. Charles, die zelf mentale problemen had, veel te veel dronk en erg leed onder Mary’s ziekte, repte in zijn brieven nauwelijks over Mary’s conditie. Met het eufemistische ‘Miss Lamb is from home’ liet hij zijn vrienden weten dat Mary weer eens was geïnterneerd. Mary werd na de moord bijna jaarlijks voor een aantal maand gehospitaliseerd. De Lambs reisden steevast met een dwangbuis onder de arm, beseffende dat het noodlot elk moment weer kon toeslaan.
Toch was het leven van Mary Lamb niet één en al kommer en kwel. Tijdens haar gezonde maanden wilde ze zoveel mogelijk van het leven genieten, ook al was ze altijd bedacht op de eerste tekenen van een terugval. Charles en Mary Lamb hadden een uitgebreide en fascinerende vriendenkring. Charles, zelf een gerespecteerd schrijver van poëzie en essays, trok sinds zijn kinderjaren op met de romantische dichter Samuel Taylor Coleridge, die levenslang een vriend van de Lambs zou blijven. Ook William Wordsworth en diens zus Dorothy waren intimi. Al waren de Lambs als echte stadsmensen minder verknocht aan de woeste landschappen die Wordsworth en Coleridge vereeuwigden in hun gedichten, toch waren ze romantici. Ze onderstreepten meermaals het belang van emotie en fantasie in literatuur. Ook filosoof William Godwin, de vader van Mary Shelley, was een vriend van hen. Het was dankzij Godwin, die kinderboeken publiceerde, dat Mary een kans kreeg om aan de slag te gaan als professionele schrijfster. ‘Vertellingen van Shakespeare’ is een verhalencollectie waarin Shakespeares complexe toneelstukken werden herwerkt voor een jong publiek. Mary herschreef de komedies, Charles de tragedies. In het voorwoord maakte Mary duidelijk dat ze zich vooral richtte tot jonge meisjes die minder snel toegang kregen tot de bibliotheek van hun vader en dus Shakespeare wellicht pas veel later leerden kennen dan hun broers. Mary’s schoorvoetende feministische agenda komt ook tot uiting in haar essay ‘On Needle-Work’ (1814) voor de British Lady’s Magazine. Mary sprak uit ervaring wanneer ze het harde leven van een naaister omschreef. Ze vond dat naai- en snitwerk volledig aan professionelen overgelaten diende te worden.Vrouwen uit de middenklasse, die naaiwerk als hobby hadden, stalen volgens Mary het brood uit de mond van de allerarmsten, voor wie naaiwerk de enige optie was op een eerbaar bestaan.
Mary en Charles schreven samen nog twee kinderboeken: de verhalenbundel ‘Mrs Leicester’s School’ en ‘Poetry for Children’. Daarna verhinderde Mary’s gezondheid haar om verder te werken. Hoewel Mary Lamb meestal wordt geportretteerd als rustig, braaf, zelfs ietwat saai, schreef ze in haar schaarse gedichten voor volwassenen over begerenswaardige vrouwen. Ze wist dat een huwelijk uitgesloten was voor haar, omdat ze ervan overtuigd was dat krankzinnigheid erfelijk was. Toch mijmerde ze in de brieven aan haar beste vriendin Sarah Stoddart wel eens over de liefde, zij het dan toch weer vol humor: ‘Ik heb veel vrijgezellen gekend die ik als echtgenoot had gewild, maar erg weinig echtgenoten van wie ik gewild zou hebben dat ze de mijne waren.’ Mary Lamb overleefde Charles met dertien jaar. De verhalen van de Lambs getuigen van een voor die tijd scherp inzicht in de leefwereld van kinderen en het zijn dan ook bescheiden klassiekers geworden.

***
Charles en Mary Lamb, Alle vertellingen, Holland, Haarlem, 341 blz., 14.95 €

**
Peter Ackroyd, Mary Lamb, Meulenhoff, Amsterdam, 205 blz.

***
Kathy Watson, The Devil Kissed Her – The Story of Mary Lamb, Bloomsbury, 245 blz., 10,36 €

***
Sarah Burton, A Double Life – A Biography of Charles & Mary Lamb, Penguin Books, 445 blz., 10,32 €