Reis door land en tijd/ Krantenversie: Peter Carey Ver van huis 1Peter Carey Ver van huis 2
Peter Carey schreef een grootse roman over het kwalijke gedrag van de blanke kolonisator in Australië. ‘Ver van huis’ is een ambitieus, ietwat afstandelijk boek geworden.
Kathy Mathys
Peter Carey groeide op in het Australische dorp Bacchus Marsh, op 53 km van Melbourne. Hij woont al jaren in New York maar keert in zijn verhalen geregeld terug naar het thuisland. Zo ging ‘Het ware verhaal van de Kelly-bende’ over Australiës bekendste gangster. Net als in die roman, Carey’s beroemdste werk, draait het in ‘Ver van huis’ om een facet van de Australische geschiedenis. Carey heeft nooit eerder geschreven over het lot van de Aboriginals. Onlangs verklaarde hij in een interview dat hij er niet langer omheen kon.
Niets op de eerste bladzijden wijst erop dat Carey iets wil vertellen over de verborgen geschiedenis van zijn geboorteland. ‘Ver van huis’ begint in Bacchus Marsh, waar Irene en Titch Bobs autodealers willen worden voor General Motors Holden, net zoals Careys ouders dat ooit waren. Het verhaal speelt in 1954 en de details over de autohandel, die voor een deel wel autobiografisch moeten zijn, doen levendig aan. Irene wil haar echtgenoot beschermen voor de bemoeizucht van haar schoonvader, een naar en competitief mannetje dat vlakbij zijn eigen autohandel begint.
Irene en Titch nemen deel aan de Redex Trial, een autorace rond het continent door onherbergzame stukken Australië. Hun buurman, Willie Bachhuber, wordt hun navigator. Hij is een expert in kaartlezen en dat is geen overbodige luxe. Het land is wild en sommige delen zijn nauwelijks of slordig in kaart gebracht.
Vertelstemmen
In zijn vroege carrière schreef Peter Carey de road novels ‘Oscar en Lucinda’ en ‘Het ware verhaal van de Kelly-bende’, avontuurlijke, picareske vertellingen met de nodige zijwegen. ‘Ver van huis’ is ook zo’n boek. Het trio scheurt door het land aan een fikse snelheid, maar het verhaal heeft een bescheiden vaart door de manier waarop de vertellers het brengen. Zwier heeft roman in elk geval, met name door de klankkleur van die vertelstemmen. Carey wisselt twee ik-personen met elkaar af: Irene en Bachhuber. Vooral de tweede is breedsprakig. Hij is een zesentwintigjarige ontslagen leraar die ooit de ster was in een radioquizshow. Bachhuber is een melancholische, naar liefde hunkerende figuur die overloopt van de weetjes. Zijn relaas heeft een erg hoge dichtheid.
Zowel in Bachhubers verhaal als in dat van Irene zit veel humor. Niet alle verwikkelingen zijn even interessant, al zal dat laatste erg afhangen van de persoonlijkheid en interesses van de lezer.
Spookachtig klagen
Over een liefje van Bachhuber klinkt het quizgenie zo: ‘Ze had een ekstergeschiedenis, losse glitters zonder houvast. “We weten niets. Het is l’état australien,” zei ze.’ Hiermee stuurt Carey de lezer richting de echte thematiek van het boek. Meer dan ooit heeft hij een roman geschreven over de Australische identiteit, over de transformaties die het land heeft ondergaan, transformaties die vaak gepaard gingen met bloedvergieten.
Carey heeft deze thematiek mooi vormgegeven door middel van de autorace: zijn personages maken een horizontale reis door het landschap en een verticale reis door het verleden. Irene en Bachhuber sluiten hun ogen niet voor wat ze tegenkomen, Titch denkt aan de roem. Het race-avontuur zorgt ervoor dat zijn huwelijk in nood komt.
Carey zet ze moeiteloos neer in het landschap: de verveloze huizen op palen, de eenzame benzinepomp, de dolende ossen en schapen. Hij laat de oceaan ‘spookachtig klagen’, zijn taal fonkelt.
In het laatste deel wordt het boek serieuzer. Bachhuber komt terecht bij Aboriginals, die als arbeiders worden ingehuurd door blanken veedrijvers. Dan gaat het over de Droomtijd-verhalen van de inheemse bevolking, over de manier waarop zij omgaan met land en ruimte. Jammer dat dit stuk niet helemaal het gewenste effect heeft. Je blijft als lezer enigszins op afstand, wat wellicht te maken heeft met die slimme, grappige vertelstemmen. Toch is dit een belangrijke roman, alleen al omwille van de brede opzet. Behalve over de geschiedenis van de inheemse bevolking gaat dit boek ook over de rol van de vrouw in het niet bijster feministische Australië van de jaren 1950.
***
Peter Carey – Ver van huis – Vertaald door Hien Montijn – De Bezige Bij – 366 blz.