Katrina’s kanoheld

In ‘Wat is de wat’ vertelde Dave Eggers het verhaal van een Soedanese vluchteling die de oorlog tracht te overleven. ‘Zeitoun’ is opnieuw een waar gebeurd verhaal en speelt tijdens de orkaan Katrina.

Kathy Mathys

‘Dit boek gaat om de familie Zeitoun, niet om mij.’ Dave Eggers vertelt het aan iedereen die het horen wil: de schrijver van zijn nieuwste boek is niet belangrijk. Eggers kreeg ooit een journalistieke opleiding en hij werkte jarenlang voor magazines tot hij doorbrak met ‘Een hartverscheurend verhaal van duizelingwekkende genialiteit’, een autobiografische roman die snel een klassieker werd. Eggers is nu niet meer te spreken over zijn vroege journalistieke werk: te veel stilistische nummertjes, vindt hij. Terwijl hij ‘Zeitoun’ schreef, vond hij inspiratie in ‘The Executioner’s Song’ van Norman Mailer. Daarin beschrijft Mailer – als romancier een groot stilist – op onopgesmukte wijze het waargebeurde verhaal van een moordenaar. De verteltoon is sereen en Mailer dringt zijn opinies niet op aan de lezer. In ‘Zeitoun’ gaat Eggers op dezelfde manier te werk. Hij doet het verhaal van Kathy en Abdulrahman Zeitoun, een koppel met drie kinderen dat de orkaan van op de eerste rij beleefde. Volgens het aloude principe ‘show, don’t tell’ laat hij de gebeurtenissen voor zich spreken en steekt hij geen tirades af tegen het Bush-regime.

De regenboogschilder

Kathy en Zeitoun wonen in Uptown New Orleans, waar het paar een succesvol bedrijf heeft voor schilderwerken. Toen ze trouwden, was ‘Zeitoun Painting Contractors’ een bescheiden tweemanszaak. Zeitoun had een regenboog op zijn wagen geschilderd en verbaasde zich erover dat hij zoveel telefoontjes kreeg van homoseksuele klanten. Ook Kathy was zich onbewust van de connotatie die het regenbooglogo opriep. Het is één van de vele sprekende, leuke details die dit non-fictieboek rijk is. Elf jaar later heeft Zeitoun een reeks eigendommen, een schare van klusjesmannen en een heel divers clientèle. Kathy is afkomstig uit Baton Rouge. Na een slecht huwelijk bekeert ze zich tot de islam onder invloed van een gelovige vriendin. Via via ontmoet ze de oudere Zeitoun met wie ze hertrouwt. Zeitoun is afkomstig uit een succesvolle Syrische familie. Zijn vader was een legendarische schipper en één van zijn broers was een sportkampioen. Hun grootse prestaties zetten de rest van de clan aan tot uitmuntendheid. Eggers heeft veel aandacht voor de dynamiek binnen de Zeitoun-familie. Hij heeft het zowel over Zeitouns Syrische jaren als over de prille huwelijksjaren van de Zeitouns en het geanimeerde gekibbel van het liefdevolle paar. Zeitouns kinderen zijn dol op de verfilming van ‘Pride & Prejudice’ en spelen de meest dramatische scènes na tot hun vader er horendol van wordt.

Storm

Tot daar de setting van dit verhaal met Dickensiaanse allures. Eggers doorspekt zijn kennismaking met de Zeitouns met onheilspellende nieuwsberichten over de nakende storm. Kathy en Zeitoun schenken in eerste instantie weinig of geen aandacht aan de waarschuwingen, tot alarmfase drie verandert in alarmfase vier en de burgemeester oproept tot een massale evacuatie. Kathy smeekt haar man om haar en de kinderen te vergezellen naar het huis van haar zus. De koppige Zeitoun wil zijn bedrijf en zijn huizen niet in de steek laten. ‘Ik moet op het huis passen,’ zei hij. ‘En op de andere huizen. Een gaatje in het dak is zo gerepareerd en dan is er niks aan de hand. Maar doe ik dat niet, dan gaat het hele huis naar de knoppen.’ Terwijl Zeitoun deuren en ramen verzegelt, rijdt Kathy met de meisjes naar haar zus, waar ze het al snel benauwd krijgt. Haar familie heeft het er moeilijk mee dat ze zich bekeerd heeft en een hoofddoek draagt. Ze denken verkeerdelijk dat Zeitoun haar dwingt en moedigen haar aan de hoofddoek af te doen, wanneer hij niet in de buurt is. Eggers beschrijft Kathy’s bekering en de innerlijke rust die ze vond in haar geloof heel genuanceerd. Hij heeft het ook over de boze blikken die de Zeitouns geregeld krijgen, sinds 9/11. Kathy durfde de eerste maanden na de aanslagen nauwelijks de straat op uit vrees voor beschimpingen. Tijdens de zwaarste regenval slaapt Zeitoun heel diep. Hij ligt in het bed van één van zijn dochters, hoog in het huis. Wanneer hij op 30 augustus 2005 de ogen opent, bevindt hij zich in een zee van water. Zeitoun beseft meteen dat het allerergste is gebeurd: de dijken hebben het begeven.

Apocalyps

‘In de geschiedenis van de wereld is er misschien wel meer straf geweest dan misdaad.’ Dit citaat uit ‘De weg’ van Cormac McCarthy gaat aan ‘Zeitoun’ vooraf. New Orleans ziet er na de dijkbreuk even apocalyptisch uit als de vergane wereld in McCarthy’s boek. Blaffende, uitgehongerde honden, mensen die wachten op bijstand, stank, afval en rovende bendes: Eggers beschrijft de ravage en de ontreddering. Hij wisselt de scènes uit New Orleans af met angstige telefoontjes van Kathy, die haar man nog steeds aanspoort de stad te verlaten. Zeitoun voelt geen paniek. In zijn zelden gebruikte kano peddelt hij door de stad. Hij voert de honden, tracht mensen te helpen. Van de rovende bendes heeft hij, naar eigen zeggen, geen last. En dan gaat het fout en snappen we beter waarom Eggers bovengenoemd citaat uit ‘De weg’ heeft gekozen. ‘Zeitoun’ wordt opgepakt door het Federal Emergency Management Agency (FEMA), een organisatie die sinds 2003 deel uitmaakt van het Ministerie voor Binnenlandse Zaken. Recentelijk gaat hun aandacht bijna uitsluitend uit naar terrorismebestrijding. Zeitoun wordt door de ordehandhavers aangezien voor een terrorist en komt in de gevangenis terecht.

Sober

Eggers doceerde in 2004 aan de University of California–Berkeley Graduate School of Journalism en is daar samen met Dr. Lola Vollen ‘Voice of Witness’ begonnen, een reeks boeken waarin grote crisissen aan de hand van interviews met betrokkenen worden belicht. Zo verscheen er eerder een interviewboek met ten onrechte veroordeelde gevangenen. ‘Voices From the Storm’ ging over Orkaan Katrina. Eén van de dertien geïnterviewden was Zeitoun en Eggers vond zijn verhaal zo bijzonder dat hij een apart non-fictieboek over hem schreef.

Eigenlijk is ‘Zeitoun’ een dubbelverhaal. Het is de geschiedenis van een familie die een orkaan doorstaat en het brengt een schokkend relaas van de manier waarop FEMA onschuldigen in de gevangenis werpt. Zoals gezegd houdt Eggers zich qua stijl en taal in toom. Ook ‘Wat is de wat’ was een sober boek, maar er ging poëzie uit van het proza. In ‘Zeitoun’ weerklinkt de stem van een journalist die zijn research extreem grondig deed en die het onderwerp van zijn boek alle voetlicht gunt. Eggers zit overigens niet stil deze dagen. Begin volgend jaar verschijnt de Nederlandse vertaling van zijn bewerking van het kinderboek ‘Where the Wild Things Are’ van Maurice Sendak. Momenteel loopt in de bioscopen de film ‘Away We Go’, een leuke roadmovie, waarvan Eggers het script schreef, samen met zijn vrouw, de schrijfster Vendela Vida.

***

Dave Eggers, Zeitoun, Lebowski, Amsterdam, vertaald door Maaike Bijnsdorp en Lucie Schaap, 369 blz.