Eenzaamheid in Alaska

David Vanns verhaal is opmerkelijk: hij groeide op in Canada en Alaska, leed als kind lang onder de zelfmoord van zijn vader, werkte tien jaar aan een gefictionaliseerde versie van zijn leven, vond geen uitgever, bouwde een boot, stuurde die boot naar de verdoemenis en kon, letterlijk, niet dieper zinken. Toen kwam het keerpunt. Vanns biografie over de boottocht ‘A Mile Down: The True Story of a Disastrous Career at Sea’ werd een succes en Vann kreeg een job als docent creatief schrijven aan de University of San Francisco. Zijn gefictionaliseerde verhalen kregen eindelijk een uitgever met naam en kregen bakken vol lof. ‘Legende van een zelfmoord’ won de Grace Paley Prize en verschijnt nu in tientallen talen, waaronder het Nederlands en het Frans.

Vann wou geen autobiografie schrijven want de vraag naar het ‘waarom’ van zijn vaders zelfmoord is niet het enige wat hem drijft. Vann is gefascineerd door de verschillende manieren waarop we een verhaal vertellen. Hij studeerde zelf creatief schrijven en begon grootmeesters te imiteren. Sommige verhalen in zijn fictiedebuut zijn geschreven in de stijl van Raymond Carver, andere in de stijl van Grace Paley, die les gaf aan Vann, of in de stijl van Cormac Mc Carthy. Toch is ‘Legende van een zelfmoord’ veel meer dan een reeks vingeroefeningen. Vann drukt zijn eigen stempel op de teksten en hun samenspel levert mirakels op. Vann ziet de bundel als een moderne versie van ‘The Canterbury Tales’ van Chaucer, waarin iedereen zijn zegje kon doen. Zo ging het ook na de dood van Vanns vader, ieder had zijn eigen versie van de feiten.

Landschap

Waarschijnlijk wist Vann bij aanvang dat hij geen keurig antwoord zou vinden op de vraag wat zijn vader zelfmoord deed plegen. De tragedie kwam niet geheel onverwacht. Vann senior was een rusteloze man die dromen najoeg die hem te groot om het lijf zaten. Hij hield van vissen en boten, trok naar Alaska, begon affaires, scheidde van Vanns moeder en dreef steeds verder weg in uitzinnige avonturen. Vann senior hertrouwde, ook dat huwelijk liep spaak en de dromenjager trok naar het afgelegen eiland Sukkwan in Alaska. Vann vertelde me in een gesprek op de campus in San Francisco dat zijn vader aan de toen dertienjarige David vroeg of hij een jaar mee wou naar Sukkwan. Vann zei ‘nee’ en het is in Sukkwan dat zijn vader stierf. In ‘Sukkwan Island’, de novelle die het hart vormt van deze bundel, zet Vann de starre feiten naar zijn hand. Hij beeldt zich in dat hij zijn vader toch vergezelt. Hoe zou het dan zijn gelopen? De novelle, die in sommige landen als een apart boek verschijnt, laat zien dat Vann een hele grote is. Ja, hij toont dat hij het werk van Cormac McCarthy in de vingers heeft. Zijn personages zijn net zo zuinig met woorden en de landschappen spelen de hoofdrol, verbeelden de innerlijke wereld van vader en zoon. Sommige critici vinden ook sporen van Annie Proulx in de novelle. Wat de novelle zo bijzonder maakt, is de emotionele component. Verteld vanuit het oogpunt van een dertienjarig, verbijsterd kind dat in extreme omstandigheden terechtkomt, is dit één van de hoogtepunten uit 2010. Vann beweert trouwens dat het hem helemaal niet hielp als schrijver om de plekken uit zijn kindertijd op te zoeken, na vele jaren van afwezigheid. Hij vindt herinneringen ‘eindeloos veel rijker dan hun origines’.

Tweede drama

‘Sukkwan Island’ is één van de zes verhalen uit de bundel, de andere vijf zijn veel korter en tellen gemiddeld een twintigtal bladzijden. In ‘Rhoda’ heeft Vann het over zijn stiefmoeder, een vrouw die de jonge David eindeloos fascineerde. Rhoda kwam uit een probleemgezin en als volwassen vrouw waakt Rhoda over het welzijn van haar ouders die voortdurend ruzie maken. Dan gebeurt er iets gruwelijks, een prelude op de dood van Davids vader: Rhoda’s moeder, een alcoholiste, vermoordt haar man en pleegt zelfmoord. Deze feiten laten diepe sporen na bij David en diens vader. De dood wordt een metgezel van de Vanns, David komt op veel te jonge leeftijd met al te veel duister in contact. Enkele jaren later volgt de dood van Vann senior en Davids ontsporing, die één jaar duurt. Hij schiet straatlampen kapot, dreigt ten onder te gaan aan zijn heftige emoties. Zijn moeder acht therapie niet nodig. Wel geeft ze David de pistolen en geweren van zijn vader, als herinnering. David en zijn vader hadden een geschiedenis als jagers samen. Toch is het haast misselijkmakend om te bedenken dat een moeder haar zoon wapens geeft, nadat haar ex-man zich door de kop schoot. ‘In mijn familie was dat niet zo gek, ‘ stelt Vann. In het humoristische ‘A Legend of Good Men’ brengt Vann een overzicht van de exen van zijn moeder. Hij overdrijft, maakt ze talrijker en grotesker dan ze werkelijk waren. Ook in ‘The Higher Blue’ zitten humoristische flitsen.

Wie wil weten hoe alles nu precies gebeurde, zal ‘Legende van een zelfmoord’ frustrerend vinden. Vann sleutelt aan de feiten, blaast ze op, verandert ze of vult ze aan. Hij speelt het spel erg subtiel en heeft een pen die de woorden laten dansen. Momenteel werkt Vann aan een roman waarin het zelfmoordverhaal van Rhoda’s familie centraal staat.

David Vann – Legende van een zelfmoord – De Bezige Bij.
David Vann – Sukkwan Island – Editions Gallmeister.

Kathy Mathys