Igor Stiks werd geboren in Sarajevo in 1977. In eigen land is hij al langer beroemd als criticus en essayist. De stoel van Elijah kreeg de prijs voor het beste Kroatische boek van 2006. Stiks’ tweede roman – zijn debuut is niet vertaald in het Nederlands – is een zeer ambiteus en spannend boek. Het verhaal speelt in Parijs, Wenen en Sarajevo in 1992.
De vijftigjarige succesauteur Richard Richter ruilt Parijs in voor Wenen, nadat zijn huwelijk spaak is gelopen. Hij groeide op in de Oostenrijkse hoofdstad bij zijn moeders zus Ingrid. Richters moeder stierf in het kraambed en zijn vader pleegde na de Tweede Wereldoorlog zelfmoord. Tenminste, dat is het verhaal dat Richter altijd te horen kreeg. In Ingrids huis vindt Richter een onverzonden liefdesbrief van zijn moeder aan haar joodse minnaar. Ingrid bekent aan haar neef dat ene Jakob Schneider Richters echte vader was. Schneider werd tijdens de Tweede Wereldoorlog opgepakt. Zou hij ooit naar zijn geboortestad Sarajevo zijn teruggekeerd? Richter, die als fictieschrijver grootschalige en intieme geschiedenissen met elkaar vervlecht, lijkt nu zelf in een complex scenario te zijn beland. Hij trekt naar de Balkan, waar Sarajevo steeds dieper wegzakt in de oorlog. Richter werkt als oorlogsjournalist, maar in feite is hij op zoek naar sporen van zijn vader. Richter wordt verliefd op Alma, een beroemde theateractrice, die blijft acteren, ook al vallen de bommen. Alma’s gezelschap speelt niet toevallig een bewerking van Homo Faber, een roman van Max Frisch. In dat boek gelooft een rationalistische man dat je je volledig kan beroepen op verstandelijke logica in het leven. Hij gelooft niet in het lot, tot het zijn eigen bestaan aan diggelen slaat. Ook bij Richter volstaan rationale beslissingen niet en slaat het noodlot toe.
Stiks weet je tot aan het eind te verrassen en zijn ontknoping grijpt je bij de keel. Hij schrijft met evenveel bravoure over cynische oorlogsjournalisten, jodenvervolging in de Balkan en de bitse strijd in Sarajevo. Zijn roman doet denken aan een klassieke tragedie. Al van op de eerste bladzijden kondigt Richter zijn eigen ondergang aan. Toch is dit geen deprimerend boek, wel is het bijzonder meeslepend en stemt het tot nadenken.

Kathy Mathys

Inleiding bij het fragment:

Stiks beschrijft hier in heel scherpe bewoordingen hoe oorlogsjournalisten zich gedragen in een oorlogszone. Analisten, commentatoren, blauwhelmen en lobbyisten spelen een misselijkmakend spel, vindt Richter. Ook een oorlog is ‘big business’, zo blijkt. Richter is inmiddels al enige dagen in Sarajevo en de stad wordt steeds vaker gebombardeerd. Hij logeert in een internationaal hotel, waar veel collega’s van de pers verblijven.

Ross Raisin – Aards paradijs (Nieuw Amsterdam Uitgevers)

Sam Marsdyke is een 19-jarige boerenzoon die in een verlaten regio van Yorkshire woont. Op school is hij niet langer welkom. Hij zou een meisje hebben proberen te verkrachten, al beweert Sam dat ze ermee instemde. Wanneer een gezin uit Zuid-Engeland haar intrek neemt in een oude boerderij in de buurt wordt Sams isolement doorbroken. Tussen hem en de 15-jarige Josephine groeit een aarzelende vriendschap. Zolang Sam in zijn vertrouwde omgeving blijft, zijn er geen problemen. Het loopt mis, wanneer Josephine wil vluchten en ze Sam meetroont. Aards paradijs is een huiveringwekkend verhaal over een jongen met psychotische neigingen die geen voeling heeft met zichzelf of de emoties van anderen. In het tweede deel maakt debutant Ross Raisin er een thriller van. Toch beklijft het boek vooral door Sams originele vertelstem en de betoverende beschrijvingen van het heideland in Yorkshire.

Biyi Bandele – Burma Boy (De Bezige Bij)

De Nigeriaanse auteur Biyi Bandele schreef een opmerkelijke roman over een vergeten hoofdstuk uit de Tweede Wereldoorlog. In Birma vochten ook Nigerianen onder bevel van de Engelsen. Ze strijden in de moeilijk doordringbare Birmese jungle tegen Japanse troepen. Eén van de soldaten is de dertienjarige Ali Banana, een jongen die voorbestemd was om smid te worden tot de oorlog hem naar de andere kant van de wereld katapulteert. Bandeles vader vocht zelf in Birma en naar verluidt putte de schrijver veel inspiratie uit diens verhalen. Het resultaat is bijzonder grappig en aangrijpend. De conversaties tussen de soldaten zijn hilarisch en staan vol sprankelende taalgrapjes. Bandele schrijft niet alleen over de uitzichtloze en aanslepende strijd, maar ook over het verleden en de achtergrond van zijn kleurrijke personages. Het boek had best wat langer gemogen.