Snapshots van de ziel
Speels, virtuoos en trillend van de vitaliteit: Jenny Offill schreef een prachtroman.
Kathy Mathys
Vijftien jaar geleden debuteerde de Amerikaanse Jenny Offill met ‘Last Things’. Haar roman werd met applaus ontvangen en daarna bleef het stil. Dat feit heeft de schrijfster van ‘Verbroken beloftes’ gemeen met het hoofdpersonage in haar roman. De naamloze ik-verteller heeft een boek gepubliceerd en komt niet toe aan een tweede. Ze wil niets liever zijn dan een ‘kunstmonster’, dat zich niet bezighoudt met het alledaagse. Offill schrijft: ‘Nabokov klapte niet eens zijn eigen paraplu in. Vera likte zijn postzegels voor hem.’
De verteller heeft een post-it boven haar bureau hangen met daarop de woorden ‘WERK GEEN LIEFDE’, maar de liefde dient zich toch aan in de vorm van een aardige jongen zonder stekels, eentje uit het Midwesten van de Verenigde Staten. Hij houdt van het buitenleven en van sterren kijken. De twee krijgen een dochter en ervaren hoe het is om een huilbaby in huis te hebben. Zij ontwijkt het boze oog van de perfecte moeders aan de schoolpoort, hij zet zijn ambities als geluidkunstenaar opzij om te werken in de reclamewereld.
Het klinkt banaal haast, zoals ik de dominostenen die het verhaal vormen uitstal en dat is Offills boek nu net niet. Zo gewoontjes als de verhaallijn aandoet, zo avontuurlijk en sprankelend is de vorm. Offill dikt in: op eenzelfde bladzijde schrijft ze over het verlies van een ongeboren baby én over een nieuwe zwangerschap. Ze schrijft in korte paragrafen, sommige tellen een, twee regels. Tussen alle paragrafen staat een witregel. De vertelster laat veel weg en ze associeert, springt van het ene onderwerp naar het andere.
Een voorbeeld:
‘Een paar dagen later ziet het kindje water uit de tuinslang komen en we horen haar lachen.
Op dit moment lijkt mijn hele leven te zijn samengevat in één wonderbaarlijk ogenblik. Dit zei de eerste man in de ruimte.’
In dit boek laat een regel over een klodder babykots zich moeiteloos combineren met een vers uit Rilke of een wetenschappelijk feit. Het resultaat is uitermate opwindend en grappig. Wanneer je ‘Verbroken beloftes’ leest, lijkt het alsof er iemand onder je hersenpan zit te morrelen en dat voelt vreemd en spannend.
Authentiek en rauw
We weten weinig over de vrouw en haar achtergrond. Ze lijdt aan een depressie, neemt pillen, doceert creatief schrijven, verloor op jonge leeftijd haar moeder. ‘Zou dat mijn hersenen in orde maken?’ vraagt ze zich af over het betoverende landschap van Capri.
Het personage doet denken aan die uit de verhalen van Lydia Davis, scherp observerend, bedolven onder angsten, geestig en slim. Sommige individuele paragrafen lezen ook als Davis-achtige kortverhalen.
Offill vertelt een verhaal van liefde en gebroken harten. Hoe doe je dat op een originele manier? Door te spelen, door te samplen, door ervoor te zorgen dat de afstand tussen een aardse voordeur en een verre planeet in één witregel valt te overbruggen.
‘Antilopen zien tien keer beter dan wij, zei je.’ Zo begint de relatie tussen de ik en haar geluidskunstenaar. Dan gaat het fout, hij krijgt een ander. Ze probeert yoga, verzamelt verhalen over ruimtevaarders, raadpleegt het overspelboek.
‘Gebroken beloftes’ is niet enkel briljant en gevat. De schrijfster slaagt erin om te emotioneren en dat is een hele kunst voor een versplinterd verhaal als dit. Offill laat de lezer niet wegkruipen in het boek, daarvoor is het oncomfortabel. Wel gaat ze voor extreme openheid en authenticiteit. Soms leest dit werk als een dagboek, zo rauw is het.
Terwijl een andere schrijver vijf hoofdstukken nodig heeft om te laten zien hoe een kind opgroeit, doet Offill het zo:
‘Ik ben dol op het najaar,’ zegt ze. ‘Moet je die prachtige bladeren eens zien. Het voelt vandaag ook als najaar. Vind jij het najaar ook het fijnst?’ Ze blijft stilstaan en trekt aan mijn mouw. ‘Mammie! Je let niet op. Ik gebruik een nieuw woord. Ik zeg nu “najaar” in plaats van “herfst”.’
Dit is een boek over hoe huwelijken ‘met kauwgom en draad en touwtjes’ worden bijeengehouden, over de man die de hersenactiviteit van emotionele mensen fotografeerde en over de ‘sombere hondengeur’ van een te lang gedragen trui.
Het is pas vroeg in het jaar en toch is de kans groot dat ‘Verbroken beloftes ‘een van de toppers wordt uit 2015.
****
Jenny Offill -Verbroken beloftes – vertaald door Roos van de Wardt- 189 blz. – oorspronkelijke titel: Dept. of Speculation.