Een fonkelende werveling aan verhalen
Met ‘Schitterende ruïnes’ schreef Jess Walter een van de meest spectaculaire en meeslepende romans van dit voorjaar. In Amsterdam praat hij over Hollywood, beroemdheden en het verglijden van de tijd.
Kathy Mathys
Veertien jaar lang dacht Jess Walter dat hij ‘Schitterende ruïnes’ nooit zou kunnen afronden. Hij strandde veelvuldig, schreef tussendoor andere boeken. En toch liet het verhaal hem niet los en keerde hij steeds terug naar zijn personages. Nu is hij blij dat hij de tijd heeft genomen.
‘Toen ik jong was, was ik ongeduldig. ‘Schitterende ruïnes’ begon met een beeld, een visioen haast. Ik was net getrouwd met mijn huidige vrouw, een Italiaanse, en we reisden naar Italië. De schoonheid van het land overweldigde me. Dat was in 1997 en, behalve in Brussel en Barcelona, waar ik een opdracht had als journalist, was ik nooit buiten Amerika geweest. Ik groeide op in een arbeidersfamilie en we gingen niet op reis. Het is een cliché, ik weet het, ik was de Amerikaan die verliefd wordt op het eten en het landschap van Italië. Met de trein trokken we naar Cinque Terre. Toen we aankwamen, regende het, maar de volgende ochtend, gooide ik de luiken open en straalde de zon. Het was net een schilderij en ik stelde me een vrouw voor, een buitenstaander, die aankomt in het Cinque Terre van lang geleden, toen er nog niet zoveel toeristen waren. Ik kwam terug uit Italië en hoorde dat mijn moeder maagkanker had. Daarna begon ik een verhaal te schrijven over een vrouw, enigszins gebaseerd op mijn moeder, die ziek is en in Cinque Terre strandt.’
Het uiteindelijke verhaal gaat over een beginnende Hollywoodactrice, Dee Moray, die een bijrol heeft in ‘Cleopatra’, de beroemde film met Richard Burton en Elizabeth Taylor. Burton scharrelt op de set met het meisje, ze wordt zwanger en om schandalen te vermijden, verscheept producent Michael Deane haar naar een onooglijk kustdorp met één hotel. Daar ontfermt de eigenaar, Pasquale, zich over haar.
Dit is een roman met heel veel verhaallijnen. We lezen over de mislukte Amerikaanse schrijver die jaarlijks naar het Italiaanse hotel komt om er te werken aan een autobiografisch verhaal over de Tweede Wereldoorlog ; we trekken naar het hedendaagse Hollywood waar Michael Deane inmiddels herboren is als producent van reality tv-bagger ; we leren zijn assistente Claire kennen die ontgoocheld is in de Hollywoodmachine en die haar hooggestemde ambities moet bijstellen. Daarnaast bevat ‘Schitterende ruïnes’ een hoofdstuk uit het boek van de mislukte schrijver, een integrale Hollywoodpitch over kannibalen, een hoofdstuk uit de memoires van producent Deane.
‘Ik zie die verschillende verhaallijnen als artefacten, als ruïnes. Het leven van de personages is als een ruïne, het landschap is als een ruïne maar ook het boek zelf is dat. Vanaf het begin is het erg versplinterd geweest en het reflecteert op tal van manieren mijn eigen schrijfproces. Toen ik vast zat, introduceerde ik een schrijver met writer’s block in mijn verhaal.’
In vijftien jaar verandert een mens veel. In hoeverre is het leven dat u leefde in het boek geslopen?
‘Toen ik met het boek begon, leefde mijn moeder nog en twee van mijn kinderen waren nog niet geboren. Er is gigantisch veel gebeurd. Het verlies, het nieuwe leven: het zit allemaal in het boek. Meer nog, daarover gaat de roman.
Net als Pasquale woon ik mijn hele leven al in de stad waar ik ben opgegroeid en net als hij stond ik te trappelen om er weg te gaan, om naar Hollywood te trekken of New York. Maar ik werd vader toen ik negentien was en maakte dus de keuze die mijn personage maakt: ik bleef. Er moest brood op de plank komen en ik ging als verslaggever werken bij de lokale krant. Toch heb ik altijd gedacht aan die andere versie van mij, die een leven had kunnen leiden in een grote stad als New York. Wanneer ik er nu rondloop, zoek ik naar die andere Jess Walter, ook al wil ik al lang niet meer in New York of L.A. wonen. Op emotioneel vlak heb ik het meest gemeen met Pasquale, maar ook de andere personages zijn in meerdere of mindere mate afspiegelingen van mijn emotionele leven.
U klinkt erg satirisch over het hedendaagse Hollywood. Toch schrijft u ook zelf scenario’s, pitcht u er ook ideeën. Hoe ambivalent is die relatie?
Dat de Hollywoodscènes zo authentiek overkomen, heeft te maken met mijn observatievermogen en alertheid. Tijdens de pitches zat ik voortdurend notities te maken. De producenten dachten dat het over de film ging maar ik schreef op welke kleren iedereen aanhad, hoe ze zich gedroegen, hoe hun stem klonk. Ik heb een dubbelzinnige relatie met Hollywood. Toen ik er voor het eerst kwam, dacht ik: als ik niet uitkijk, verslinden ze me levend. Sindsdien heb ik een aantal scripts geschreven, af en toe werk ik er. Nu ik het ken, boezemt het me geen angst meer in.
Claire verklaart het hedendaagse Hollywood dood en tot op grote hoogte, kan ik haar volgen. Het gaat niet goed met Hollywood en toch is het geen machine die ons haar wil oplegt. De films die verschijnen, reflecteren ons verlangen, onze smaak. Ik denk dat het huidige filmsysteem uiteindelijk in duigen zal vallen en dat er meer onafhankelijke producties zullen komen, andere vormen.
Voor mij zijn lezen en films kijken fundamenteel verschillend. De leeservaring is veel persoonlijker, je interpreteert veel meer, geeft je eigen betekenis aan de woorden. Dat merkte ik bijvoorbeeld aan de manier waarop lezers het slot van ‘Schitterende ruïnes’ opvatten. Ik wou dat het einde een replica was van het volledige boek, met andere woorden een stroom aan verschillende verhaallijnen, maar dan versneld. Lezers interpreteren het slot op heel uiteenlopende manieren.
Waarom koos u voor de film ‘Cleopatra’?
Daar waren veel praktische redenen voor, zo werd de film opgenomen in Italië in de jaren 1960 en dat kwam mij goed uit. Maar de belangrijkste reden is dat ‘Cleopatra’ een bijzondere plek inneemt in de filmgeschiedenis. Het was een veel te dure productie en hoewel de film ontzettend goed liep, maakte hij toch geen winst. Vóór ‘Cleopatra’ probeerden filmmakers schandalen op de set te verbergen voor de pers. De producenten van deze film maakten juist gebruik van de romance tussen Burton en Taylor, van alle smerige details, om de film te verkopen. Die kentering was erg belangrijk en nu nog gebruikt men schandaal als een middel om geld binnen te rijven, om beroemdheden te creëren. In de roman drijf ik de spot met de manier waarop we omgaan met beroemdheid. Één van de personages stelt dat films de nieuwe religie zijn, maar ik denk dat onze obsessie met beroemdheid de nieuwe religie is. En dan heb ik het niet alleen over filmsterren, zangers. We zijn allemaal de ster van onze zorgvuldig geconstrueerde filmproductie. Want daar draait het toch om bij social media? Op Facebook gedragen we ons als publicisten, we kiezen de beste foto’s, gaan op zoek naar de meest sprankelende quotes.
Richard Burton heeft een kleine rol in het boek, maar zijn geest lijkt op elke bladzijde aanwezig.
Richard Burton is de ziel van het boek. ‘Schitterende ruïnes’ gaat over wat we doen met onze levens, onze talenten. Burton was ontzettend getalenteerd maar hij had ook een gigantische appetijt, naar vrouwen, drank, spektakel. Daardoor brandde hij snel op en stierf hij jong. Ik vond hem de geknipte persoon om die thematiek te verkennen. Veel personages in het boek worstelen met dezelfde keuzes als Burton: Dee en haar zoon Pat.
In het nawoord citeert u Milan Kundera die in ‘De kunst van de roman’ schreef: ‘Niets lijkt zo voor de hand liggend, zo tastbaar en concreet als het moment waarin we leven. En toch ontglipt het ons volkomen. Alle treurigheid van het bestaan ligt in dit gegeven besloot.’ Ligt in die woorden eveneens de kern van het boek besloten?
Voor mij wel. Toen ik op dit citaat botste, blies het me omver, Kundera verwoordde wat ik wilde vertellen. Als romanschrijver kan je fragmenten uit levens vangen, flitsen, meer niet. Aan de ene kant kan je als schrijver heel diep graven in een mensenleven, aan de andere kant ontglippen die levens je. Het citaat van Kundera gaat ook over tijd en hoe we die beleven. Omdat ik zo lang aan het boek heb gewerkt, voelde ik me vaak nostalgisch, ik miste de personages echt. Die nostalgie zit er duidelijk in. Ik plan mijn verhaal niet op voorhand, weet niet waar ik zal uitkomen. Dus in mijn leven gingen er, tijdens het schrijven, vijftien jaar voorbij maar ook in het leven van mijn personages. Daardoor is dit een boek geworden over de tijd, over hoe die zich manifesteert in onze levens en over de ongrijpbaarheid van het nu. Als ik dit boek veel sneller had geschreven, was die thematiek, het verglijden van de tijd, er nooit in terecht gekomen.
****
Jess Walter – Schitterende ruïnes – vertaald door Nicolette Hoekmeijer – Marmer – 410 blz.
Eerste zin: ‘De doodzieke actrice arriveerde in zijn dorp op de enige manier waarop je er rechtstreeks kon komen – met een motorboot die de baai in voer, stampend de strekdam rondde, en vervolgens tegen de steiger bonkte.’
Recensie:
De perfecte pitch
In Amerika is ‘Schitterende ruïnes’ een bestseller. Misschien komt dit door het verleidelijke Italiaanse landschap, door het bijna-liefdesverhaal van Dee en Pasquale. Walters Italië is er een door Amerikaanse bril, niet pittig en scherp genoeg voor Europese lezers. Daarmee is al het slechte nieuws verteld. ‘Schitterende ruïnes’ is om veel redenen ronduit indrukwekkend. Het is een verhaal dat bestaat uit versplinterde elementen en toch vormt het een geheel. Op thematisch vlak is dit een stevige leeservaring die lang blijft nagalmen. De grote onderwerpen – liefde, dood, vergetelheid, vervulling – komen voorbij. Het vertelplezier spat van de pagina’s af. Walter schrijft soms zinnen die sierlijk slingeren, lang en meanderend. Dan weer kiest hij voor korte, ruwe frasen in noir-stijl. De autobiografie van de Hollywoodproducent bevat geen komma’s ; in een eerder hoofdstuk beschreef Walter dit personage als een haai die recht op zijn doel afgaat en zo schrijft de producent blijkbaar ook. Deze roman bevat ook een integrale pitch en al zal die wel nooit verfilmd worden – het is een onmogelijk project- toch ben je als lezer verrukt. Dit is niet het debuut van Walter van wie eerder een aantal thrillers in het Nederlands verschenen. Ook zijn vorige roman,’The Financial Lives of the Poets’, een satire over de economische crisis, is erg de moeite. (KM)