Jo Baker – Het lichaam zwijgt (De Standaard)

In een bubbel van paniek

Lees hier de krantenversie: Jo Baker – Het lichaam zwijgt

Jo Baker weet humor te combineren met spanning en diepzinnigheid in ‘Het lichaam zwijgt’, een roman over geweld tegen vrouwen.

 

Kathy Mathys

 

Een zwangere vrouw loopt na het werk in de schemering naar huis. Haar handen steken in haar zakken, rusten op haar bolle buik. Dan wordt ze aangevallen door een man die haar met een vuist in het gezicht slaat. Door de aanvaller te bijten, ontsnapt ze aan een verkrachting.

De gevolgen van dit geweldincident sijpelen door tot in de diepste lagen van het leven van de verteller. Jo Baker laat in ‘Het lichaam zwijgt’ ook subtielere vormen van mannelijke geweldpleging zien. Zo krijgt de vrouw te maken met een vakgroepvoorzitter die haar intimideert door telkens zijn hand op haar arm te leggen en met een student van wie de roman in wording over zijn docent gaat. Na de studententekst te hebben gelezen, kampt de vrouw met ‘de angst om helemaal niets te zeggen te hebben over wie ik zelf was’.

Drie jaar na de geweldpleging trekt de vrouw met het kind naar Noord-Engeland om er creatief schrijven te geven aan een universiteit. Haar man houdt zijn job in London aan, komt af en toe op bezoek tijdens de weekends. Opgesloten in een bubbel van angst slaagt de vrouw er niet meer in haar partner dichtbij te laten komen.

Jo Baker is bekend van ‘Landgoed Longbourn’, een bewerking van Jane Austens ‘Pride and Prejudice’ vanuit het oogpunt van het personeel van de familie Bennet. Een eerdere roman van haar ‘The Telling’ speelde zich af op Noord-Engelse grond, Bakers favoriete speelterrein. De schrijfster groeide op in een dorpje in Lancashire. Net als in ‘Het lichaam zwijgt’ trekt het personage in ‘The Telling’ naar een verlaten huis in Noord-Engeland. Laatstgenoemde roman was een spookverhaal over een vrouw die belaagd werd door de geest van een eerdere bewoner. Hier wordt de verteller behekst door haar eigen verleden.

 

Rijkdom

 

Baker liet in ‘The Telling’ al zien hoe goed ze is in het combineren van genres. ‘Het lichaam zwijgt’, haar beste boek tot dusver,  is wat dat betreft een meesterstuk. Het is een geëngageerde psychologische roman over geweld tegen vrouwen, een geestige campusroman een thriller. De combinatie van humor en spanning levert dikwijls moeizame huwelijken op. Hier werkt de mix wonderwel. De fragmenten over het lesgeven zijn bijzonder grappig. Van het zelfverklaarde genie dat zich onsterfelijk waant door een roman zonder leestekens te schrijven tot de Amerikaanse die werkt aan een youngadultroman over weerwolven: ze zijn zowel herkenbaar als heel specifiek.

De problemen beginnen wanneer bovengenoemd genie zich stoort aan het tekstfragment van een medestudent. Het gaat om een thriller waarin het lijk van een dode vrouw in detail wordt beschreven. Het genie had liever een leeswaarschuwing vooraf gekregen. Voor de verteller is zo een waarschuwing geen must, al stelt ze zich vragen over de manier waarop vrouwen worden opgevoerd in fictie. Ze worstelt met ‘de vraag of er wel een manier was om “vrouw” te schrijven zonder ook “lichaam” te schrijven (…).’ Als jonge, ietwat onzekere docent heeft ze moeite met het bewaken van grenzen en weet ze niet altijd hoe ze moet omgaan met vragen van studenten rond politieke correctheid.

Baker brengt haar roman in sobere zinnen waarin af en toe een indringend beeld oplicht. Ze weet de Noord-Engelse sfeer precies te vatten, het gesis van een koptelefoon in een nagenoeg lege bus, de regen rond het licht van een straatlantaarn ‘als de pluizenbollen van een paardenbloem’. Baker liet in ouder werk al zien dat ze treffend schrijft over intimiteit, of het gebrek daaraan, over moederschap en landschap. Hier zet ze dat Noord-Engelse landschap in voor thrillerdoeleinden. Aan het slot gaat de schrijfster voluit voor de suspens, wat misschien niet verrassend is maar toch ook past bij dit verhaal over genres, over het verschil tussen fictie en non-fictie, waarheid en leugen. Baker wordt al te makkelijk weggezet als schrijfster van lichtere romans. Met haar nieuwste laat ze zien dat ze ideeënrijkdom weet te rijmen met spanning en humor en dat is heel wat indrukwekkender dan een roman zonder leestekens.

 

****

 

Jo Baker – Het lichaam zwijgt – vertaald door Annelies de hertogh en Els de Roon Hertoge – Borgerhoff & Lamberigts – 318 blz.