Pelgrimstocht naar jezelf

 

Ze is de koningin van de creativiteit en deblokkeerde duizenden onzekere kunstenaars. Maak kennis met Julia Cameron, auteur van The Artist’s Way.

 

Van Julia Cameron hoorde ik voor het eerst tijdens mijn opleiding tot docent creatief schrijven. Haar vriendelijke verteltoon sprak me aan, net als de manier waarop ze je toestemming geeft om te schrijven, ongeacht het resultaat. Net als Natalie Goldberg (Writing Down the Bones) en Elizabeth Gilbert (Big Magic) gaat het Cameron niet om de technische kneepjes van het vak. Bovenal wil ze onze durf wakker kussen.

Tijdens een reis naar New York kocht ik Camerons The Sound of Paper bij Strand Book Store. Avond na avond nam ik haar vriendelijke adviezen tot me. Ze vormden een verkwikkende balsem na de drukte van Manhattan. Cameron leerde me dat ik niet hoefde te wanhopen wanneer de inspiratie opdroogt. Ze vertelde me dat kunstenaars getrouwd zijn met hun werk en dat er net zoals in elk huwelijk zalige en onzalige tijdingen zijn.

 

Al gaande leer ik waar ik naartoe moet: Deze regel van dichter Theodore Roethke vat het schrijversleven perfect samen, vindt Julia Cameron, schrijfster van The Artist’s Way, dé bijbel over creativiteit en het opheffen van blokkades. Al doende leren door kleine stappen te zetten, het adagium Easy does it in gedachten houdend: dat is Camerons filosofie in een notendop.

Cameron had nooit durven hopen dat ze ruim 4 miljoen exemplaren van The Artist’s Way zou verkopen, toen ze het in het begin van de jaren 1990 aanbood bij een uitgever. ‘Ik dacht dat ik een boek aan het schrijven was voor mezelf en een handjevol vrienden,’ bekent ze.

In 2017 was het een kwarteeuw geleden dat The Artist’s Way het licht zag. Van de in dat jaar gepubliceerde jubileumeditie verscheen zopas een gloednieuwe (en veel betere) Nederlandse vertaling met een voorwoord van Natalie Goldberg, extra bijlagen en een uitgebreide leeslijst. Cameron noemt haar beroemdste boek een uitnodiging tot ‘een spirituele reis, een pelgrimstocht terug naar jezelf’. Wie het avontuur aangaat, mag erop rekenen dat ‘het sneeuwvlokpatroon van de ziel’ tevoorschijn komt. Goldberg schrijft in de inleiding hoe democratisch de gedachte is dat kunstbeoefening niet is voorbehouden aan een kleine elite. ‘Wat ze zegt, is bevrijdend en waar,’ vindt Goldberg.

Cameron groeide op ten noorden van Chicago als tweedeoudste van zeven kinderen. Als klein meisje verzon ze verhalen in de kelder van het ouderlijke huis. Haar eerste novelle schreef ze op een dieet van appels, cheddar en whisky. Ze ging aan de slag als journalist voor The Washington Post en Rolling Stone, was kort getrouwd met Martin Scorsese en werkte zelfs mee aan de scenario’s van zijn films Taxi Driver en New York, New York. In dat eerste deel van Camerons leven vormde alcohol de brandstof voor het schrijven. Toen het haar daagde dat ze verslaafd was, kickte ze af. In 1978 was dat. Niet lang daarna begon Cameron geblokkeerde kunstenaars te helpen met de handvaten die ze zelf gebruikte.

 

Schaamte en angst

 

Cameron ziet schrijven als een geboorterecht, iets wat iedereen kan. In The Writing Life (

Je leven schrijven) formuleert ze op ludieke wijze hoe ze schrijven ziet: ‘Writing is about getting something down, not about thinking something up.’ Ze bedoelt hiermee dat we geen ingewikkelde dingen hoeven te verzinnen. Wie aandachtig luistert en kijkt, ontdekt vanzelf materiaal om over te schrijven. ‘We hoefden ons alleen maar open te stellen voor de Grote Schepper die door ons heen zijn werk doet,’ schrijft ze in The Artist’s Way. Wie niet gelovig is, kan het woord ‘God’ in Camerons werk vervangen door ‘universum’.

Cameron verzet zich tegen het clichébeeld van de getormenteerde kunstenaar die zich de uitputting voorbij werkt. Liever schrijft ze nuchter, in de ‘kieren en spleetjes’ van de dagen. Aan haar schrijfstudenten raadt ze aan om naast hun morning pages (waarover dadelijk meer) drie bladzijden te schrijven. Cameron beseft dat velen van ons niet durven te schrijven (of te musiceren, te dansen…) uit angst om ons belachelijk te maken, uit schaamte of omdat de vreselijke woorden van die ene leraar (‘Je tekst staat vol kromme zinnen!!) nog nadreunen in ons hoofd. Dankzij de tips van Cameron durf je te beginnen en leer je om te gaan met de kritische stem in je hoofd die verdacht veel lijkt op die van de nare leraar. Je ontdekt dat er niet zoiets is als het ideale schrijfmoment. Als je creativiteitsbeoefening ziet als training, als oefening, dan hoef je niet in een bepaalde stemming te zijn om te beginnen. Immers, het proces zelf is belangrijker dan het eindresultaat. Omarm speelsheid, moedigt Cameron ons aan, laat je niet overdonderen door je ego dat niets heeft met het kinderlijke en het speelse.

Wanneer we ons openstellen voor een creatief avontuur zal het universum ons belonen, meent Cameron. Een voorbeeld: je wil een toneelstuk schrijven. In de lokale krant lees je dat een boekhandel in de buurt een workshop scenarioschrijven aanbiedt. Laat deze kans niet aan je voorbijgaan. Bedank het universum voor dit cadeautje.

 

De basistools

 

In The Artist’s Way beschrijft Cameron de drie basistools die bijdragen tot deblokkering: morning pages, artist dates en wandelen.

Morning pages schrijven is een vorm van spirituele chiropraxie. Morning pages zijn drie met de hand geschreven pagina’s die je schrijft meteen na het opstaan, op het moment dat je innerlijke criticus nog niet goed wakker is. Niets is te flauw of te min voor je pagina’s. Je schrijft gewoon wat je wil, het hoeft geen kunst te zijn. Wil je klagen over je vervelende buurman? Prima. Ik gebruik mijn morning pages net zo vaak om het leven te vieren als om stoom af te blazen of moed te vergaren. Je kan deze bladzijden zien als een vorm van meditatie, een manier om uit te komen bij je stille kern. Het is niet de bedoeling dat je ze snel herleest. Wel kan je na verloop van tijd patronen ontdekken, uitvogelen wat je bezighoudt, wat je beangstigt enzovoort. Ik gebruik de pagina’s, die ik sinds 2016 schrijf, soms ook om na te denken over een concreet schrijfproject. Vaak kom ik door middel van de morning pages op ideeën of vind ik mijn focus voor de dag.

Tijdens een artist date vertroetel je je innerlijke kunstenaar. Je reserveert een moment in de week om je reserves aan te vullen. Let op, dit is niet hetzelfde als research doen. Dit afspraakje dient geen concreet doel. Je voedt de bron met beelden en geluiden. Dat is noodzakelijk want wie enkel maakt en nooit op een speelse manier het creatieve bewustzijn aandacht geeft, brandt op. In een blogpost (The Power of Creativity in the Time of the Coronavirus) op haar website (Juliacameronlive.com) geeft ze inspiratie voor artist dates die je thuis kan doen: een podcast beluisteren, tekenen, weven, naar een volledig album luisteren. Een artist date mag best frivool zijn. Een bezoek aan een kledingzaak vol jurken met pofmouwen is ideaal. Een middag rondstruinen op de kinderboekenafdeling van de bieb is ook goed.

Camerons laatste basistool is wandelen. In The Vein op Gold raadt ze een dagelijkse wandeling van twintig minuten aan. Daarnaast adviseert ze om eenmaal per week een wandeling te maken waarbij je nieuwe plekken verkent. Wandelen bevordert de creativiteit, het ontspant en houdt de schrijversgeest soepel. Ik heb de helft van mijn werk al wandelend bedacht.

The Artist’s Way was het eerste deel van een trilogie. In opvolger Walking in this World leer je om te gaan met vrienden en familie die te veel tijd opslorpen. In Finding Water beschrijft Cameron hoe ze zelf lijdt aan een writer’s block. Ze klinkt somber en angstig in dit openhartige boek waarin ze zich vastklampt aan haar tools, een proces dat gepaard gaat met vallen en opstaan. Het is troostend om de schrijfster te zien worstelen. Ze is niet de alwetende kenner die ons toespreekt van op haar troon. Nee, ze bewandelt samen met ons het creatieve pad en erkent dat er periodes zijn van droogte en van voorspoed. Bovenal raadt ze ons aan niet te wachten. Stel je dromen niet uit. Doe het nu, in de hoeken en kieren van het leven.

 

Julia Cameron in 8 tips (kadertje):

 

1. Schrijven gedijt heel goed bij een niet al te strakke planning.
2. Zoek verschillende schrijfplekken op.
3. Bel een vriend(in), als het schrijven niet lukt. Zeg haar/hem dat je een uur zal schrijven en nadien zal bellen om te vertellen wat je hebt gedaan.
4. Beloon jezelf na een schrijfsessie met een cadeautje, al is het maar een stukje chocolade.
5. Spreek af met een vriend(in) om samen te schrijven.
6. Geen tijd om te schrijven? Onthoud je een week van (sociale) media. Je krijgt vanzelf tijd.
7. Creëer jij altijd veel drama? Gebruik die energie voor je werk: ‘Keep the drama on the page.’
8. Leg je innerlijke criticus het zwijgen op door hem te vertellen dat je maar wat aan het aanrommelen bent. Lieg hem gerust voor.

 

Voor wie verder wil lezen na The Artist’s Way (kadertje):

 

1. The Sound of Paper: essays en oefeningen voor beginnende en gevorderde schrijvers
2. The Vein of Gold: met dit boek duik je door middel van autobiografische schrijfopdrachten de diepte in.
3. The Writing Life: Camerons beste boek over schrijven. Bevat prachtige essays en oefeningen. De vertaling (Je leven schrijven) is niet geweldig. Lees het in het Engels als je kan.

 

Cameron in vijf oefeningen (online):

 

1. Maak een lijstje van honderd dingen waarvan je houdt. Het mogen ook onstoffelijke dingen zijn, zoals sensaties of belevingen. Neem hiervoor een uur de tijd.
2. Maak het je gemakkelijk en laat je tachtigjarige zelf je een brief over het leven schrijven. Neem hiervoor ruim de tijd.
3. Het is belangrijk om jezelf en je interesses te leren kennen. Maak lijstjes over onderwerpen die je interesseren, mensen die je interesseren, kunstvormen die je interesseren. Maak ook lijstjes van je favoriete boeken en films. Bij elk onderwerp plaats je minstens drie items. Bekijk je lijstjes. Valt er een rode draad in te ontdekken? Formuleer eventueel een project dat je na deze oefening zou kunnen starten.
4. Maak een lijstje van mensen die je kunnen aanmoedigen. Vertel hen dat je aan het schrijven bent en stuur hen af en toe een postkaart waarop je je vorderingen beschrijft.
5. Als je nog vijf andere levens had, wat voor werk zou je dan doen in elk van die levens? Lees je lijstje nog eens na en kies er één ding uit. Doe dat vervolgens deze week. Ga bijvoorbeeld een stukje paardrijden je als je ervan droomt om op een boerderij te werken. Of speel wat gitaar als je zanger wil worden.

 

Julia Cameron – The Artist’s Way – Lev. – 279 blz.

 

Kathy Mathys is schrijfster, literair journalist en docent creatief schrijven. www.kathymathys.nl