Amerika in de afgrond

 

Lionel Shriver zet de dingen graag op scherp. In ‘De Mandibles’ is de VS een vierderangsstaat waar mensen vechten om een hap eten.

 

Kathy Mathys

 

Amerikaanse middenklassegezinnen doen anno 2029 zes weken met een keukenrol, ze wassen hun handen enkel met grijs afwaswater en eten zelden vlees. Hun tablets zijn zo dun dat ze verfrommelbaar zijn en soms verkeerdelijk worden aangezien voor een zakdoek.

Florence, kleindochter van Douglas Mandible, bezitter van het familiefortuin, is een telg van de middenklasse. Ze klampt zich vast aan haar tablet, het is haar enige luxe en dankzij het apparaat weet ze wat er in de wereld gebeurt of toch ongeveer. Kranten zijn er niet meer en de informatiestroom is extreem versnipperd. Florence heeft een Mexicaanse vriend en een zoon, Willing. De Verenigde Staten hebben een Mexicaanse president en de eerste taal is Spaans.

Dat en veel meer lezen we op de eerste bladzijden van de dertiende roman van Shriver, een auteur die zich met een enorme verbetenheid verdiept in de grote maatschappelijke thema’s: geweld gepleegd door scholieren (‘We moeten het even over Kevin hebben’), de gezondheidszorg (‘Dat was het dan’), obesitas (‘Big Brother’).

De eerste honderd bladzijden zitten zo ramvol informatie dat je snakt naar een moment waarop het niet over economie gaat. Shriver dekt zich in tegen kritiek daaromtrent. Ze laat Willing opmerken dat hij de romans van vroeger met hun geëmmer over liefde en dood niet snapt. Hij vraagt zich af of de personages niets beters te doen hadden. Wie geld heeft, hoeft zich geen zorgen te maken over eten en verwarming.

De crisis van 2029 – exact een eeuw na de echte crisis van 1929 – begint met de crash van de Amerikaanse dollar. Onder leiding van de Chinezen en de Russen – Poetin is nog steeds van de partij – wordt de bancor ingevoerd, een kunstmatige munt. De VS-president verklaart de fiscale oorlog aan het buitenland. Amerikanen moeten hun goud inleveren en door een reset-operatie van de overheid vervalt de waarde van alle obligaties en aandelen. Douglas Mandibles’ fortuin is verdampt.

 

Babydekens van kasjmier

 

Florence, die in de daklozenopvang werkt, staat in de familie bekend als een engelachtig en genereus figuur. Toch is ze niet ongevoelig voor geld. ‘Geld prikkelt de hartstochten,’ schrijft Shriver en dat gaat zeker op voor deze roman waarin de personages meer dan dertig dollar betalen voor een kool, waarin iedereen zich wapent tegen bendes die dreigen binnen te vallen. Ten gevolge van de crisis komen de vier generaties van de Mandibles onder één dak te wonen, dat van Florence, en dit leidt tot spanningen en verrassende gedaanteverwisselingen. Wazig poppetje Avery, Florences zus, wordt een taaie strijder die zich niet te beroerd voelt om oude vodden die dienst doen als toiletpapier uit te wassen.

Het duurt een tijd voor de roman op gang komt omdat Shriver haar economische verhaal goed wil onderbouwen. Ze propt alle research in de dialogen. Niet alleen de economieprofessor blijkt een expert, ook Willing en Douglas praten alsof ze een master economie op zak hebben. Niet bepaald geloofwaardig en weinig bevorderlijk voor de roman, die ellenlange dialogen.

Op een vierde wordt de impact van de crisis voelbaar en doet Shriver datgene waar ze zo goed in is: de nieuwe wereld tot in de kleinste details bij elkaar verzinnen. Het is een wereld waarin kinderen niet meer met de hand kunnen schrijven. De straten lopen vol met huisdieren. De daklozen, die aankloppen bij de opvang, hebben babydekens van kasjmier bij zich: niemand geeft nog om luxegoederen, overal vind je eersteklas orthopedische matrassen op straat. Voedsel, daar strijden de VS-burgers om.

Dystopia en humor gaan meestal niet samen. Het is wennen om de personages te horen praten in oneliners in een zo duistere wereld. De toon is in elk geval heel anders dan in de meeste futuristische romans, minder serieus.

Als gedachte-experiment is ‘De Mandibles’ meestal boeiend en confronterend, als roman kan dit boek niet tippen aan ‘We moeten het even over Kevin hebben’ of ‘Big Brother’.

 

***

 

Lionel Shriver – De Mandibles – vertaald door Jan de Nijs en Arthur Wevers – Atlas contact – 443 blz.