Nadine Gordimer – Een tijd als nooit tevoren (De Standaard)

Afstandelijk en met kennis van zaken
Vóór de afschaffing van de apartheid was identiteit een kwestie van zwart en blank. In het Nieuwe Tijdperk zijn de wetten ‘niet langer gebaseerd op pigment’ en is identiteit een veel lastigere kwestie. Blanke Steve en zwarte Jabulile, voordien co-strijders tegen het regime, moeten hun leven opnieuw vormgeven, wat zwaar valt binnen het onvaste politieke landschap. Wat nu? Dat is de centrale vraag in ’Een tijd als nooit tevoren’, de vijftiende van Nadine Gordimer.
Steve vindt dat hij een blanke is die zijn Afrikaanse identiteit heeft verdiend door de strijd, ook al spreekt hij geen enkele Afrikaanse taal. Het gezin woont in een land waar klassenverschillen en de kloof tussen rijk en arm, een nieuwe apartheid lijken te creëren.
Gordimer kent het land waarover ze al ruim zestig jaar schrijft heel goed en het siert haar dat ze de complexiteit van Zuid-Afrika laat zien, de veelheid aan perspectieven en het ontbreken aan een centrale visie. Toch is dit niet de grote post-apartheidsroman  geworden waar lezers op hoopten. Gordimer houdt afstand van haar personages, heel veel afstand en dat veroorzaakt niet zozeer vervreemding, wel onbetrokkenheid. Eigenlijk interesseert het je niet of Jabulile en Steve in Zuid-Afrika blijven, dan wel naar Australië gaan. De vele andere personages zijn schimmen, die een politieke klasse vertegenwoordigen. Dan is er de aparte stijl van Gordimer, elliptisch, aftastend. Af en toe staan er lelijke zinnen als ‘Had zich geamuseerd. Echt. Hij voelde zich… thuis.’                               
De sterkste passages spelen in het dorp waar Jabulile vandaan komt. Daar komt de moeilijke problematiek het meest tot leven. Natuurlijk vertelt Gordimer uitdagende dingen over armoede, over xenofobie, maar een beklijvende roman is ‘Een tijd als nooit tevoren’ niet geworden.
Kathy Mathys
**
Nadine Gordimer – Een tijd als nooit tevoren – De Geus Oxfam Novib – 473 blz. – 22,95 €.