Beach Boy wordt fanaticus

Hoe komt een 18-jarige surfer uit Washington terecht in een trainingskamp van de Taliban? Pearl Abraham bevindt zich op vertrouwd terrein in ‘Hemelse golven’, een roman over religieuze verdieping, profetie en de lokroep van het avontuur.

Kathy Mathys

In november 2001 keek Amerika vol ontzetting en walging naar tv-beelden van de arrestatie van John Walker Lindh, een 20-jarige hiphopper die als Taliban-soldaat vocht in Afghanistan. Hoe was het mogelijk dat een welgestelde Amerikaan overliep naar het kamp van de vijand?, vroeg het rouwende land zich af. Ten tijde van de Lindh-hetze was Pearl Abraham bezig met de afronding van haar roman ‘ De zevende bedelaar’. Daarin ontwikkelt Joel Jakob, een jonge chassidische jood, een obsessie voor het meditatieve kabbalisme. Abraham voelde toen al aan dat ze opnieuw zou schrijven over religieus fanatisme en over een verdieping die kwalijke trekjes krijgt.
John Jude Parish komt wel uit een heel ander milieu dan Joel Jakob. Hij is een All-American skater en surfer, die houdt van Cheerios en Hershey-chocolade. Bij zijn surfvrienden laat hij woorden vallen als ‘totally cool’. Toch is John geen leeghoofd die zich enkel laat meedrijven met de golven. De achttienjarige leest werk van Walt Whitman, Ralph Waldo Emerson en Bob Dylan. Hij is gefascineerd door profetie en door de gelijkenissen tussen eeuwenoude en moderne profeten. Johns ouders koesteren het liberale gedachtegoed en moedigen zijn interesse voor niet-Westerse culturen aan. Wanneer hij aan een stoel gekluisterd zit door een blessure begint John rond te hangen in chatrooms over Islam. John gaat Arabisch studeren aan de Sharia School in Brooklyn. Hij zweert zijn oude levensstijl niet af: John ziet het surfen, het skaten, het bidden en het lezen als één groot avontuur. Hij geeft er zich zonder aarzeling aan over, gretig uitkijkend naar de groei van zijn ik. Ondanks het milde protest van zijn ouders trekt John in mei 2001 naar Pakistan.

Gepekelde surfshorts

John treedt de Soefileraar Halki bij die ‘ de verschillen binnen het mystieke gedachtegoed talloze golven in dezelfde zee’ noemde. Het is één van de redenen waarom Abraham kiest voor het surfersmilieu. Verder verwijst ze naar de soul surfers uit de jaren 1970. Ook zij hadden belangstelling voor mystiek en bezinning. Ze dweepten met langharige goeroes en velen van hen maakten een reis zoals die van John. Toch waren de gevolgen toen minder rampzalig en dat ligt vooral aan het huidige verwarrende en ondoorzichtige geopolitieke klimaat, aldus de schrijfster. Abraham laat doorschemeren dat John nauwelijks schuldig is aan zijn lotsbestemming. Immers, waren de Taliban niet ooit vrienden van de VS? Abraham laat zien hoe John zich verliest in de complexe politieke spellen en allianties. Met zijn queeste was op zich niets mis.
Om puur esthetische redenen zijn de oceaangolven de ideale achtergrond voor deze roman. Het ritme van het skaten vertoont parallellen met het ritme van het bidden en reciteren. Abraham weet die kadans heel mooi te vatten in haar proza. Abraham is altijd een moderniste geweest voor wie de kleur van de taal en filosofische verdieping centraal stonden. In ‘ De zevende bedelaar’ leidde dat tot een fascinerend maar obscuur boek waarin veel lezers verloren liepen. Ook ‘Hemelse golven’ is veel meer dan John Judes particuliere zoektocht. Abraham ontleedt scheppingsverhalen en vraagt zich af of verdieping onvermijdelijk uitmondt in onderwerping. De schrijfster, die opgroeide in een chassidische gemeenschap, is niet religieus meer, maar in al haar boeken speelt spiritualiteit een hoofdrol. Abrahams personages zijn zoekende avonturiers die iets anders willen dan religieuze dogmatiek.
‘Hemelse golven’ bevat, naast een cerebrale component, een aangrijpende emotionele laag, vooral in de slothoofdstukken, waarin Abraham de ontreddering van John Judes’ ouders laat zien. Abraham vindt een mooie balans tussen feiten, filosofie en plot in een roman die schoonheid brengt en pijn.

***

Pearl Abraham – Hemelse golven – Meulenhoff – Amsterdam – vertaald door Sjaak de Jong – 317 blz. – 19.95 euro. Oorspronkelijke titel: American Taliban.