Sebastian Barry – Dagen zonder eind (De Standaard)

Soldaat in lange jurk

 

Op 31 januari wordt de Costa Book of the Year uitgereikt. Sebastian Barry is een van de kanshebbers met zijn roman ‘Dagen zonder eind’.

 

Kathy Mathys

 

Barry treft het maar met zijn voorouders. Ze zwierven uit, trokken de wereld in en vormen dan ook een onuitputtelijke inspiratiebron voor de Ier. Al zijn romans gaan over zijn familie, of het nu gaat om zijn verhalen over de Dunnes of de McNulty’s.

In ‘Dagen zonder eind’ maken we kennis met een van die McNulty’s. Thomas is uit heel andere grondstof opgetrokken dan Jack McNulty uit ‘De tijdelijke gentleman’, Barry’s vorige roman. Was Jack McNulty een zuiplap met een troebele moraliteit, dan is Thomas makkelijker te peilen. Hij is aardig, je kan niet anders dan je door deze kletskous op sleeptouw laten nemen, zo aimabel is hij.

Thomas McNulty heeft Sligo verlaten. Zijn vader, moeder en zus zijn er gecrepeerd van de honger, we zijn in het midden van de negentiende eeuw. McNulty heeft de boot genomen naar de VS. Hij maakt weinig woorden vuil aan de dood van de zijnen, al resoneert die wel de hele tijd.

Barry wil met de woorden van McNulty de ‘verloren geschiedenis van de wereld’ vertellen. De vluchtelingen die per schip Amerika bereiken, zijn ‘ratten van mensen’. Wat ze op het schip hebben gezien, vormt slechts een voorproefje van de ellende die velen te wachten staat. Hun zelfbeeld is minimaler nog dan hun hoop. Dat klinkt somberder dan het uitpakt in een roman vol geweld die dankzij McNulty’s stem losgezongen wordt van de miserie.

 

Een liefde

 

McNulty sluit zich aan bij het leger dat de indianen richting Westen drijft of uitmoordt. Later vecht hij tijdens de Burgeroorlog tegen de rebellen uit het Zuiden. Hij doet dit alles voor het geld, de opties liggen niet voor het grijpen voor jonge vluchtelingen.

John Cole, een Amerikaan met een druppel indianenbloed, wordt McNulty’s beste vriend en minnaar. De verteller brengt het terloops: ‘John Cole was mijn liefde.’ Dit is geen liefde tussen soldaten die verstoken zijn van vrouwelijk schoon. De twee blijven samen, ook wanneer ze vrouwen kunnen krijgen. McNulty kleedt zich het liefst als vrouw, hij loopt soepeler in jurken, is meer zichzelf, bekent hij.

Tussen de oorlogen door werken de twee als dansers in een goudzoekerstadje waar nog geen vrouwen wonen. Cole speelt de man, McNulty de vrouw en met hun dromerige opvoering weten ze de onbehouwen sfeer voor even weg te vagen.

 

Bekroning

 

‘Volledig levend in het leven’: zo was het voor de twee verlopen soldaten, alle ontberingen ten spijt. Wanneer ze een indianenmeisje onder hun hoede krijgen, vormen ze een hoogst apart gezin op de frontier.

De oorlogen sturen de verhaallijn in deze roman die in plastische termen de veldslaggruwelen laat zien. In Missouri is het zo koud dat de stront als een bruine ijspegel aan de kont van de soldaten blijft zitten; paarden zijn danig uitgemergeld dat hun botten net ‘metalen hendels waren die uitstaken’. McNulty is een woordkunstenaar die het heeft over ‘spatkreupele knollen’, hij en John Cole zijn ’twee houtkrullen van menselijkheid in een harde wereld’.

Voor sommige lezers zal Barry’s taal te vol klinken, zoals wanneer hij een golf niet gewoon een golf noemt maar ‘kantwerk van talloze naaisters’.

Toch rest aan het eind met name bewondering voor de levendigheid en de kracht waarmee McNulty vertelt. De toon is lichter dan in vele eerdere boeken van de Ier.

McNulty is een chroniqueur maar ook een filosoof die er van overtuigd is dat er boosaardige mensen bestaan en net zo zeker weet dat er altijd een rode draad van rechtvaardigheid door de mensheid heen zal lopen. Enkel na de afslachting van ongewapende indianen vraagt hij zich af hoe God dit ooit heeft kunnen wensen.

Tijdens de dans met John Cole kan McNulty zijn ware aard tonen aan de buitenwereld. Hij heeft het over dat mysterieuze moment waarop de twee mannen veranderen in andersoortige schepsels. Het is ironisch maar ook ontroerend dat Cole en McNulty hun liefde enkel op het toneel in het openbaar kunnen vertonen.

Sebastian Barry won de Costa Novel Award 2016 voor deze roman. Op 31 januari weten we of hij de Costa Book of the Year krijgt. Beide prijzen won hij eerder voor ‘De geheime schrift’.

 

****

 

Sebastian Barry – Dagen zonder eind – Querido – vertaald door Jan Willem Reitsma – 256 blz.