Sigrid Nunez – Wat scheelt eraan (De Standaard)

Laatste gunst

Lees hier de krantenversie:

Sigrid Nunez, schrijfster van ‘De vriend’, weet andermaal hart en hoofd te raken met een roman over ouder worden en doodgaan.

 

In ‘Shadow of a Doubt’ voert Alfred Hitchcock een moordenaar van rijke, oudere weduwen op. De man noemt zijn prooien ‘dikke, puffende dieren’. Hij deelt zijn afkeurende blik met een personage uit ‘Wat scheelt eraan’ dat met afgrijzen naar haar veranderende lichaam kijkt. Ooit werd ze nagefloten, nu durft ze niet met blote armen de straat op, al ziet ze er veel beter uit dan haar leeftijdgenoten. Ouder worden is een van de thema’s in ‘Wat scheelt eraan’, de nieuwe roman van Sigrid Nunez.

In haar vorige, ‘De vriend’,  voerde de Amerikaanse een ik-verteller op die zich ontfermt over de hond van een overleden dierbare. De verteller in dit nieuwe boek verschilt niet veel van die in ‘De vriend’. Ze delen hetzelfde gevoel voor humor, dezelfde opmerkzaamheid. Meer nog dan in die vorige roman kom je via omwegen dingen over haar te weten, door wat anderen haar vertellen, bijvoorbeeld. Zo een onderbelichte verteller kennen we uit de recente romans van Rachel Cusk, al houdt de vergelijking daar op. Op filosofisch vlak is Nunez minder pessimistisch.

Een vriendin van de verteller lijdt aan een ongeneeslijke vorm van kanker. De zieke noemt haar conditie liever fataal dan terminaal want dat laatste doet haar denken aan vlieghavens. Aan bucketlists heeft ze een hekel. Ze vraagt aan de verteller om haar bij te staan tijdens de laatste weken van haar leven. Op zich een redelijke vraag, ware het niet dat de stervende euthanasie wil plegen en daarbij de hulp wil van haar vriendin.

 

Slapstick

 

Deze roman verdient een schoonheidsprijs voor de ingenieuze manier waarop Nunez haar bouwwerk opzet.  Ze stoffeert het verhaal met weetjes die niet alleen verband houden met de thematiek maar ook resoneren met gebeurtenissen verderop. Sterven, hoe doe je dat? Het is een vraag die voortvloeit uit die andere: oud worden, hoe doe je dat? Nunez gaat ongemakkelijke waarheden niet uit de weg. Toch is haar toets licht en bevat deze roman tal van slapstickmomenten. Geen wonder dat de vriendinnen zo graag naar Buster Keaton kijken. Ook erg grappig is de plot van een detectiveroman die de verteller aan het lezen is en die we in brokjes geserveerd krijgen.

Het is hoogst wonderlijk hoeveel thema’s de schrijver bestrijkt in een boek van iets meer dan 200 bladzijden, zonder dat ze zich bezondigt aan oppervlakkigheid. Onderwerpen als haat tegen vrouwen of de vele manieren waarop we een verhaal kunnen vertellen, reizen mee uit ‘De vriend’. Is deel één van ‘Wat scheelt eraan’ voedsel voor de geest, dan raakt het tweede deel vooral het hart.

De titel heeft Nunez ontleend aan werk van Simone Weil. Die schreef: ‘Naastenliefde komt in al haar facetten uiteindelijk op niets meer of minder neer dan in staat zijn de ander te vragen: “Wat scheelt eraan?” ‘ Naastenliefde, nog zo’n thema dat Nunez hier tegen het licht houdt, net als vriendschap. Het meest ontroerende wat ze over dat laatste te vertellen heeft is dat je zeker weet dat iemand je vriendin is wanneer ze het haar uit je gezicht houdt tijdens het kotsen. Nunez heeft het niet over misselijkheid van de chemo, maar over een dronken nacht uit de jeugdjaren van de vriendinnen. Dit is een boek dat je het liefst meteen wil herlezen omdat het zo gecondenseerd is om het daarna uit te lenen aan al je beste vrienden.

 

****

 

Sigrid Nunez – Wat scheelt eraan – vertaald door Maaike Bijnsdorp en Lucie Schaap – Atlas Contact – 215 blz.