Smakelijke scenes (De Standaard)

De magie van een gekookt ei

Van de parelende champagne uit ‘Anna Karenina’ tot de picknicktaferelen bij Enid Blyton: er wordt wat afgetafeld in letterenland. In het kader van ‘Week van de smaak’ verzamelden wij voor u tien bijzondere eetscènes.

Kathy Mathys

1.Guy de Maupassant – Mevrouw wil maîtresse worden

De tafelscène: Een getrouwd stel wil wel eens iets anders dan het zoveelste burgerlijke restaurant. Ze ontmoeten elkaar in een café met chambres séparées. ‘Ik zou graag willen dat men mij aanziet voor een … een .. voor jouw minnares (…) ik zou je willen bedriegen – met jezelf.’ Bij erotisch getinte afspraken horen tongstrelende spijzen. Het paar gaat zich te buiten aan soupe de bisque, poulet au diable, canard américain en champagne.

Het kortverhaal: Vooral de vrouw vindt het rollenspel spannend. Ze hoort haar man uit over vroegere minnaressen. Haar echtgenoot aarzelt, tot hij merkt dat zijn verhalen een blos op haar wangen toveren en al gauw staat de kelner tevergeefs aan te kloppen met nieuwe gerechten.

De auteur: Guy de Maupassant introduceerde ether in het mondaine Parijs van de 19de eeuw. Aardbeien ondergedompeld in ether was zijn favoriete dessert.

2.Leo Tolstoj – Anna Karenina

De tafelscène: We blijven in de overspelige sfeer met de beroemde oesterscène uit ‘Anna Karenina’. Twee mannen zitten uitgebreid te dineren in een Moskous restaurant met Parijse allures. De bergen eten die ze verzetten, zouden 21ste-eeuwse magen een indigestie bezorgen: drie dozijn oesters, groentensoep, tarbot, rosbief, poularde à l’estragon, vergezeld van champagne en Chablis. Oblonski, de broer van Anna Karenina, is een stadsmens die zijn vrouw bedriegt en die even gretig tafelt als bemint. Zijn ‘vochtig glanzende ogen’ spreken van een liefde voor vrouwen en oesters. Zijn tafelgenoot Lewin is een koorknaapje van het platteland die meer van gruttenpap en kolen houdt. Aan de hand van hun culinaire voorkeuren toont Tolstoj uit welk hout zijn personages gesneden zijn.

De roman: De gehuwde Anna Karenina valt voor de jonge graaf Vronski.

De auteur: Naar verluidt was de jonge Tolstoj even zinnelijk als Oblonski. Op latere leeftijd werd hij ascetisch en hield hij er een vegetarisch dieet op na.

3. Jonathan Franzen – De correcties

De tafelscène: In ‘De correcties’ vertelt Jonathan Franzen hoe je te werk moet gaan, als je een hip stadsrestaurant op New Yorkse leest, wil runnen. Denise brengt de Poolse kost van haar voorouders met een moderne toets. Ze maakt symfonieën van kool met Japans zeewier, van zuurkool en gestoomde biologische aardappelen. Denise inspecteert het dieet van de ambachtelijke varkens die ze aankoopt en ze steelt de beste patisseriechefs weg bij de concurrentie.

De roman: Een bejaard koppel uit het Amerikaanse Mid-Westen wil haar drie volwassen kinderen samen rond de kersttafel krijgen.

De auteur: Volgens Jonathan Franzen zijn familieleden als uitgehongerde restaurantbezoekers. Er is nooit genoeg ‘voedsel’, iedereen voelt zich steeds tekortgedaan.

4. Herman Koch – Het diner

De tafelscène: ‘Het diner’ speelt in een trendy restaurant, waar je maanden van tevoren moet reserveren. Paul Lohman, verteller van dienst, vindt het allemaal maar niks. Hij ergert zich aan de gerant die elk gerecht onverbloemd lyrisch beschrijft: ‘Dit zijn Griekse olijven uit de Peloponnesos, licht besprenkeld met een eerste oogst extra vergine olijfolie uit Noord-Sardinië, en afgemaakt met rozemarijn uit eigen tuin’.

De roman: ‘Het diner’ is een superieure satire over het moderne restaurantwezen. Zowel personeel als klanten krijgen een flinke veeg uit de pan van Koch. Een exclusief restaurant, waar alles draait om onuitgesproken gedragscodes en uiterst beschaafde tafelconversatie, is de ideale setting voor dit grimmige, bij momenten, schokkende boek.

De auteur: Herman Koch houdt ook niet van obers die met hun pink elk slablaadje aanwijzen en benoemen.

5. Jane Austen – Trots en vooroordeel

De tafelscène: Meneer Bingley organiseert een bal, waar alle schoonheden uit de buurt hun opwachting maken. Op Engelse bals was er in de 18de eeuw altijd soep. Bingley wil chique soep, namelijk witte soep, bekend onder de naam ‘soupe à la reine’. Die was van Franse en hoffelijke origine.

De roman: Meneer Bingley is een rijke aristocraat die een buitenverblijf heeft op het platteland. De minder welgestelde mevrouw Bennet uit ‘Trots en vooroordeel’ hoopt dat één van haar dochters zal kunnen trouwen met Bingley. In haar romans laat Austen aan de hand van eetscènes zien wie sociale pretenties heeft. Zo ontbijtten de rijken op een later tijdstip dan de armen in de 18de eeuw. Aan de hand van verwijzingen naar het eettijdstip doet Austen een heel verhaal.

De auteur: In de brieven aan haar zus Alexandra had Austen het over haar culinaire geneugten en angsten. Ze was bang voor de gebrekkige versheid van stadsvoedsel en dol op toast en kaas voor het slapengaan.

6. Nikolaj Gogol – Dode zielen

De tafelscène: Tsjitsjikov gaat langs bij de landadel om de papieren (‘zielen’) van dode boeren te kopen. Zo verdient hij op een oneerlijke manier geld en krijgen we een kijkje in diverse Russische keukens. Sobakevitsj is één van de verarmde edellieden die hij bezoekt. De mannen eten koolsoep en njanja – schapenmaag gevuld met boekweitgrutten, hersenen en schapenpoten. Daarna volgen nog kwarkkoeken en een kalkoen die net zo groot is als een kalf.

De roman: Het wemelt van de eetscènes en voedselmetaforen in Gogols werk. Genereuze personages hebben vaak een flinke pens en houden van de Russische volkskeuken, terwijl corrupte types een zwak hebben voor de verfranste stadskeuken.

De auteur: Gogol hield van sobere kost en van zuinigheid. Hij stierf aan melancholie en uithongering.

7. Enid Blyton – De vijf in een kampeerwagen

De tafelscène: Wat is er zaliger dan een picknick aan de rand van een meer bij ondergaande zon? Enid Blyton gunt haar speurende helden geregeld een time-out. Hardgekookte eieren zijn dé klassieker in de picknickmand van de vijf. Ook gekookte ham en cake met frambozensaus zijn meestal van de partij. De ingrediënten zijn van ambachtelijke oorsprong ; in elk avontuur van ‘de vijf’ vind je wel een boerin met gouden vingers.

De roman: Zelfs gekookte eieren krijgen iets magisch, wanneer je Blyton leest. De vijf bestuiven ze met een beetje zout en spoelen ze weg met gemberbier.

De auteur: Enid Blyton schreef kinderboeken en is de dochter van een verkoper van tafelbestek.

8. Astrid Lindgren – Pippi Langkous

De tafelscène: Nog meer culinaire pret in de kinderboeken van Astrid Lindgren. Haar Pippi Langkous is een gretige eter. Wanneer ze op theevisite gaat bij de familie Van der Tak voegt Pippi zich niet naar de verwachte normen. Ze propt haar mond vol koekjes, gooit vijf suikerklontjes in haar koffiekopje en begint de kersen van de roomtaart te happen.

De roman: Pippi eet niet enkel als een acrobaat. Ook wanneer ze achter het fornuis staat, is ze een circusheld. Wil ze pannenkoeken bakken, dan gooit ze de eieren richting plafond. Ze klopt het deeg met eender welk gebruiksvoorwerp. In vergelijking met Pippi is Jamie Oliver een slaapverwekkende performer.

De auteur: Astrid Lindgren was een beroemde dierenactiviste, al was ze geen vegetariër.

9. Banana Yoshimoto – Kitchen

De tafelscène: Mikage kookt alsof haar leven ervan afhangt. Ze heeft een halftijds baantje en er is tijd genoeg voor experimenten met omeletten, groenten gesneden in frivole vormen en tempura, haar specialiteit. Mikage houdt zoveel van keukens dat ze erin slaapt en ze zou best op een keukenvloer willen sterven.

De roman: Mikage trekt na de dood van haar ouders en grootmoeder in bij de transseksuele Eriko. Haar hele leven lang al vindt Mikage troost in keukens. Het geronk van koelkasten doet haar de eenzaamheid die op de loer ligt, vergeten. Vele auteurs schreven over de troost van eten. Volgens de Amerikaanse schrijfster M.FK. Fisher brengt niets zoveel troost als een geroosterd duivenjong.

De auteur: Banana Yoshimoto vraagt zich in haar lichtvoetige verhalen af welke emoties en herinneringen gerechten bij haar personages oproepen.

10. Paul Auster – Maanpaleis

De tafelscène: En wat als de koelkast leeg is of – nog erger – als je geen koelkast hebt? In ‘Maanpaleis’ leeft Marco Stanley Fogg op een karig dieet van eieren omdat er geen geld is voor iets anders. Op een dag laat Marco zijn rantsoen op de grond vallen. Eén van de eieren is niet helemaal kapot, maar wanneer hij het eigeel probeert op te scheppen, valt het uit elkaar. Marco voelt zich op dat moment totaal ontredderd, ‘alsof een grote zon net was gestorven’.

De roman: ‘Maanpaleis’ vertelt het fabuleuze levensverhaal van de New Yorker Marco Stanley Fogg en van diens vader en grootvader.

De auteur: Ooit was Paul Auster een arme schrijver die Franse poëzie vertaalde om brood op de tafel te hebben.