Zomerlezen (De Standaard)

Eerst beweging, dan een goed boek

Lees hier de krantenversie:Zomerrubriek open deur

Het mooiste compliment dat een lezer van mijn debuutroman me ooit gaf, klonk zo: ‘Je zet de deuren naar de wereld wijd open.’ Deze lezer vond het verrijkend dat ‘Verdwaaltijd’ haar naar onbekende plekken bracht, maar ook naar andere boeken, bestaande en fictieve. Ik begreep wat ze bedoelde, verknocht als ik ben aan boeken met deuren, echte (‘De kronieken van Narnia’, ‘De geheime tuin’) en denkbeeldige.

Ik had deze boekendoortocht kunnen beginnen met Lauren Elkins ‘Women Walk the City in Paris, New York, Tokyo, Venice and London’, met Evelien De Vliegers ‘Caravandagen’ of met ‘Kleine encyclopedie van de eenzaamheid’ van Johanna Spaey, stuk voor stuk boeken die me driftig titels van ander moois lieten noteren. Alleen heb ik die genoteerde titels nog niet gelezen. Daarom begin ik deze reis met ‘Hourglass – Time, Memory, Marriage’ van Dani Shapiro. Dat is een mix van autobiografie, meditatie en leestips. Momenteel is mijn exemplaar van ‘Hourglass’ uitgeleend aan een bevriende schrijfster die werkt aan een autobiografisch boek. Ik moet het dus stellen met mijn herinneringen.

‘Hourglass’ is het verhaal van een lang huwelijk waarin veel liefde is maar ook veel pijn. Zo is er de levensbedreigende ziekte van een kind en kampt het paar met financiële problemen. ‘Haar portret van het huwelijk is complex, liefdevol, onthutsend,’ schreef ik destijds in mijn recensie voor De Standaard der Letteren. Shapiro’s boek maakte indruk door vorm en inhoud. In zijn compactheid was het een masterclass in het adagium ‘Er staat meer dan er staat’. Het waren de stiltes in het boek die het geheel onder spanning zetten.

‘Hourglass’ liet me meteen drie andere boeken kopen: een boek over boeddhisme van Sylvia Boorstein, een verhalenbundel van Grace Paley, ooit schrijfdocent van Shapiro, en een schrijfgids van Shapiro zelf. Drie heel verschillende boeken dus (nog zoiets waar ik een zwak voor heb: boeken die je naar de meest uiteenlopende titels voeren, van hooggestemde literatuur tot populaire non-fictie). Boorstein is een Amerikaans boeddhistisch leraar die in haar werk ideeën uit het (zen)boeddhisme vertaalt naar een westerse context. In haar vriendelijke, open boek ‘Geluk komt van binnenuit. Boeddhistische lessen voor een vreugdevol leven’ heeft ze het onder meer over wat ze ‘waardering als spirituele oefening’ noemt. Dankzij haar boek uit 2008 ben ik meer gaan lezen over boeddhisme.

Van Grace Paley kocht ik ‘The Collected Stories’. Paley is een Amerikaanse schrijfster met voelsprieten voor de vreemde kronkelingen in mensenlevens. Ik zou veel over haar kunnen vertellen, maar wil u nog warm maken voor twee andere boeken. Laten deze woorden volstaan: humor en dialogen. Lees die Paley maar, ze is onlangs ook vertaald in het Nederlands.

 

Schrijfadviezen

 

Als boeken een soundtrack hadden, dan zou die van ‘Still Writing. The Perils and Pleasures of a Creative Life’ bestaan uit het geratel van een typemachine, niet die van Shapiro, wel die van haar moeder. Als kind probeerde Shapiro de slaap te vatten terwijl haar moeder aan de andere kant van de muur zat te typen op haar Smith Corona. Ze schreef scenario’s en kinderboeken, rondde zelden iets af en bleef ongepubliceerd.

Shapiro groeide op in een huis waar de meubeloppervlakken glansden en de fotokaders dagelijks werden afgestoft. De maniakale schoonmaakactiviteiten dienden de dreigende chaos te bezweren. Haar ouders hadden geheimen, zoveel was duidelijk. En dan dat geratel op die typemachine, zo woest en wild. Niets was fascinerender voor het meisje dat later schrijfster zou worden en het leven van haar ouders zou gebruiken als inspiratiebron.

‘Still Writing’ is een heerlijk boek met aanstekelijke essays over het schrijversambacht, doorspekt met verhalen uit Shapiro’s praktijk en die van anderen. Ik noteerde Anne Sextons citaat ‘Pain engraves a deeper memory’. Shapiro onderschrijft deze gedachte. Ze voegt er wel aan toe dat ook geluk diepe markeringen laat in ons geheugen. Ze schaart zich aan de zijde van Virginia Woolf, die zei dat alle sterke emoties sporen nalaten.

Een van de boeken die Shapiro altijd in de buurt heeft staan is Virginia Woolfs ‘Schrijversdagboek’, meteen de laatste titel in dit estafettestuk. Leonard Woolf stelde het samen uit de dagboeken die zijn vrouw 27 jaar bijhield. Het bevat observaties over het schrijfproces van Woolf en over wat ze las, naast ruwe versies van scènes, schetsen van personages enzovoort. Net als ‘Still Writing’ is het een boek waar je steeds opnieuw in kan duiken, op eender welke bladzijde. Ik vond het troostend om te lezen dat de grote Woolf zich soms ongemakkelijk voelt bij de confrontatie met haar geprinte werk. Ze vraagt zich af of er ooit een tijd komt waarop ze haar woorden zal kunnen lezen zonder te blozen of rillen. Momenten van euforie en somberte wisselen elkaar af in dit dagboek. De ene keer klinkt Woolf extatisch, na een wandeling waarin ze de vorm voor haar roman ‘Jacobs kamer’ vindt bijvoorbeeld, de andere keer verzinkt ze in melancholie omdat de verkoop van een van haar boeken tegenvalt. Net als Shapiro laat Woolf zien dat een schrijversleven zelden vlak is: hoogte- en dieptepunten wisselen elkaar af. Het is de kunst om te blijven schrijven, ongeacht je gemoed. Woolf geeft zichzelf raad op de dagen dat het schrijven niet lukt. Eerst beweging in open lucht, vervolgens een goed boek lezen.

Ook voor wie niet op zoek is naar schrijfadviezen is Woolfs boek een aanrader. Neem bijvoorbeeld die laatste bladzijde over de eerste dag van de lente. In Brighton ziet Woolf vrouwen zitten in een theesalon. Haar hart springt op wanneer een van hen een mooie hoed draagt ( – how fashion revives the eye!). Ze beschrijft haar gevecht met depressies, wandelingen door Londen, herinneringen aan haar ouders: haar dagboek tintelt van het leven.

Een vriend noemde mij ooit zijn ‘boekenzuster’ waarbij ‘zuster’ dezelfde betekenis heeft als in ‘ziekenzuster’. Ik was blij met deze bijnaam die laat zien wat ik op de pagina’s van deze krant het liefste doe: mijn liefde voor bijzondere boeken uitdragen. Bovenstaande titels behoren tot mijn favorieten. Koop ze gerust. Drie bladzijde voor het slapengaan. Kopje kamillethee erbij.

 

Kathy Mathys

 

Dani Shapiro – Hourglass. Time, Memory, Marriage – Alfred A.Knopf – 145 blz.

Dani Shapiro – Still Writing. The Perils and Pleasures of a Creative Life – Grove/Atlantic – 230 blz.

Sylvia Boorstein – Geluk komt van binnenuit , Boeddhistische lessen voor een vreugdevol leven – Altamira – Becht – 157 blz.

Grace Paley – The Collected Stories – Virago – 398 blz.

Virginia Woolf – Schrijversdagboek – Atlas Contact – 448 blz.