Susanna Clarke – Piranesi (De Standaard)

Een liefde voor het labyrint

 

Susanna Clarke, schrijfster van bestsellersroman ‘Jonathan Strange & Mr Norrell’  lost de hooggespannen verwachtingen in met ‘Piranesi’, haar eerste boek in zestien jaar.

 

Kathy Mathys

Lees hier de krantenversie: Susanna Clarke – Piranesi

Hoe diepmenselijk is de angst voor waanzin en controleverlies waar Piranesi aan ten prooi valt halverwege deze roman. Hij woont op een plek die onwerelds aandoet en toch is hij overduidelijk een mens met gevoelens van angst, eenzaamheid, dankbaarheid. Zijn universum bestaat uit met elkaar verbonden kamers. Langs de muren staan standbeelden van faunen, reuzen, dieren en mensen. Piranesi kent ze allemaal, net zoals hij vertrouwd is met het komen en gaan van water: binnen de kamers zit een oceaan gevangen.

Susanna Clarke laat met de titel van haar tweede boek uitschijnen wat voor plek dit labyrint is. De achttiende-eeuwse graficus Giovanni Battista Piranesi is bekend van zijn architectuurfantasieën. Hij maakte etsen van imaginaire Romeinse gebouwen met sierlijke arcaden, eindeloze trappen, bizarre perspectieven. Tijdens het lezen van dit boek zag ik beelden uit de antieke oudheid voor me, al is daarmee niet alles verteld. Er zijn wolken in het labyrint, vogels en vissen, maar geen mensen, behalve die ene, door Piranesi de Ander genoemd. Tweemaal per week zien ze elkaar voor een kort overleg. Het is de Ander van wie Piranesi, de verteller, zijn naam heeft gekregen. De Ander is ouder en, zo meent Piranesi, wijzer. De Ander is op zoek naar een vorm van kennis die in de loop der tijden verloren is gegaan. ‘De mensen hadden haar moeten vasthouden. Ze hadden haar moeten respecteren,’ vindt de Ander. Piranesi is er niet op gebrand die kennis te bezitten. Zijn droom is zoveel mogelijk details van de wereld te ontdekken. Inmiddels kent hij elke nis van het labyrint, elke vogelbroedplaats. In zijn dagboeken houdt hij de gebeurtenissen bij.

 

Geheugenverlies

 

‘Piranesi’, een roman die uitkomt op minder dan 300 bladzijden, lijkt minder ambitieus dan Clarkes eersteling, maar hij is diepzinniger en aangrijpender. Het labyrint is volgens de Ander een plek die je dingen doet vergeten en die een totale zenuwinstorting kan veroorzaken. Samen met Piranesi ontdekt de lezer dat de titelheld inderdaad aan geheugenverlies lijdt. Piranesi vindt documenten die hij zelf geschreven heeft en waarvan hij zich niets kan herinneren. Woorden als ‘politie’ en ‘Manchester’ klinken hem als geraaskal in de oren. Voor Piranesi is er slechts één wereld en dat is de zijne. Hij probeert het mysterie van het labyrint op te lossen. Op die momenten deed het boek me denken aan de film ‘Memento’, nog zo een intense vertelling over iemand voor wie het vergeten levensbedreigend wordt.

Het is ontzettend lastig om meer van de thematiek te onthullen zonder te verklappen wat er gebeurt. Wel kunnen we vertellen wat Clarkes boeken met elkaar verbindt: een fascinatie voor het occulte, het magische. Clarke voert een wetenschapper op, een derde personage dus, die fel buiten de lijntjes kleurt. Ze plukt fragmenten uit fictieve wetenschappelijke publicaties, net zoals ze in haar debuut citeerde uit een verzonnen geschiedenis van de tovenarij in Engeland.

In ‘Jonathan Strange & Mr Norrell’ zaten de duizelingwekkende verwikkelingen de personages in de weg. Hier is dat anders. Piranesi’s liefde voor het labyrint is net zo hartverscheurend als zijn eenzaamheid of de manier waarop hij de doden eert – er liggen mensenresten in het labyrint. Hij vraagt zich af wat er met zijn lichaam zal gebeuren na zijn dood en klampt zich vast aan zijn overtuiging dat ‘het Huis voor zijn kinderen Zorgt’. Let op de aparte hoofdletters in het citaat. Piranesi heeft een bevreemdende manier om de dingen te noteren. Zijn zinnen hebben een bezwerende cadans.

Moet je van fantasy houden om dit boek te kunnen waarderen? Absoluut niet. Dit is een verhaal over de grote thema’s in het leven, over liefde, verbinding, eenzaamheid en dood. Clarkes labyrint zal lezers overweldigen, haar hoofdpersonage zal hun harten veroveren.

 

****

 

Piranesi- vertaald door Jacqueline Smit –Orlando – 270 blz.