William Trevor – Heilige beelden (De Standaard)


Kleine hoop
De Ierse schrijver William Trevor verdient de naamsbekendheid en aandacht van een Jonathan Franzen. Dat bewijzen de korte verhalen in ‘Heilige beelden’ eens te meer.
Kathy Mathys
Een vrouw zit in een verlaten theatercafé. In haar aangezicht de restanten van een elegante schoonheid. Een iets jongere man neemt plaats tegenover haar. Een relatiebureau heeft het rendez-vous geregeld. Trevor volgt hun bewegingen en gedachten, de machtsverhouding tussen de twee in ‘Een avond uit’, een verhaal dat verwondert en intrigeert. Een meester is Trevor in de uitgekiende analyse van mensenlevens. Over het verleden van de vrouw: ‘Als je het allemaal bij elkaar nam, vormde het een leven; je leefde in de nasleep ervan.’
Leven in de nasleep van wat toch al niet zo opzienbarend was, leven in de hoop op een minimale verschuiving, dat doen de doodgewone mensen in deze verhalen. Vissers zijn het, caféhouders, priesters, weduwnaars. In ‘Stervensbegeleiding’ krijgt een kersverse weduwe – haar dode man ligt boven op bed – bezoek van twee religieuze vrouwen. Ze komen te laat aankloppen met hun stervensbegeleiding en zijn er van overtuigd dat de vrouw gezelschap kan gebruiken. Zo hopen dat hun klassieke platitudes zullen verzachten. Dat pakte anders uit wanneer de weduwe in alle openheid over het huwelijk spreekt. Haar woorden zijn hard en achteraf beseft de weduwe dat de twee ongehuwde vrouwen haar nooit kunnen begrijpen want hoewel de weduwe niet rouwt, was er toch ‘nog enige liefde’.
De raadselachtige kronkels van het hart staan in meer verhalen centraal. Trevor is niet de schrijver van de bruuske wending of de verrassende twist aan het eind. De verworven inzichten zijn subtiel, bijna ongrijpbaar. In ‘Kat in het donker’ ontmoeten twee geliefden – een gescheiden vrouw en een getrouwde man – elkaar in parken en cafés. Trevor blijft enigszins op afstand naar hen kijken, alsof hij vreest het weinig breekbare dat er is te zullen verstoren. De man en de vrouw in dit verhaal verbazen zich over hun emoties, ze kunnen hun liefde niet helemaal bevatten.
Grote en kleine geheimen
Op enkele uitzonderingen na spelen deze verhalen in landelijk Ierland, waar de parochiepriester zijn invloed verliest en jonge vrouwen dromen van een ander leven. In ‘Justina’s priester’ raakt de depressieve dorpspastoor een zwakbegaafd meisje met geen vinger aan en toch maakt hij op een hopeloze, mededogen oproepende manier gebruik van haar.
In ‘Grof geld’ verwart een aanstaande bruid gevoelens voor haar aanstaande met gevoelens voor Amerika, het land waar het paar wil gaan wonen. De verbeelding is een sterke kracht in het leven van de bruid, die eindeloos fantaseert over Amerika.
Ook in ‘Rose huilde’ is het de verbeeldingskracht van het personage die de motor vormt van het verhaal. Rose krijgt aandacht van haar klasgenootjes dankzij de verhalen die ze vertelt, verhalen die ze als feiten presenteert maar naar hoge waarschijnlijkheid verzint.
Trevor schrijft over de kleine en grote geheimen waar we allemaal mee leven. ‘Graillis’ nalatenschap’ gaat over een weduwnaar die een erfenis ontvangt van een oude geliefde. Hij keert terug naar haar huis, een vergissing want ‘door naar het huis te gaan, had hij iets verstoord wat voorbehouden was aan de herinnering’.
‘Afzondering’ is het enige verhaal in de ik-persoon, Trevor vertelt graag in de derde persoon en van op enige afstand. De enige ik-verteller draagt een geheim met zich mee dat te zwaar is om op Ierse bodem te kunnen torsen. Ze is helemaal naar Italië verhuisd waar ze in een hotel woont en tijdens toevallige ontmoetingen de luisteraar angst aanjaagt met haar onthullingen over vroeger.
In het titelverhaal overweegt een vrouw in een financieel nijpende situatie om een radeloze daad te begaan. Uiteindelijk houdt ze zich in en beseft ze dat ze nooit aan haar man zal kunnen vertellen wat ze van plan was.
Een enkel verhaal valt tegen, ‘Op straat’, dat het moet hebben van een wat flauw effect.
Trevors verhalen hebben een psychologische diepgang die vergelijkbaar is met die van Alice Munro. Hun taal is niet opzichtig, soms wat gedragen, doorspekt met woorden uit een verdwijnende wereld. Samen met deze prachtbundel verschijnt de vertaling van een van Trevors vele romans: ‘Het verhaal van Lucy Gault’.
****
William Trevor – Heilige beelden – vertaald door Sjaak Commandeur – J.M. Meulenhoff – 223 blz.