Kijken als remedie/ lees hier de krantenversie: John Banville en Sara BaumeSara Baume 2

 

Sara Baumes tweede roman ‘Zevenduizend eiken’ is een filosofische vertelling over aandacht, kunst en natuur.

 

Kathy Mathys

 

Personages die kampen met depressie zijn niet altijd de scherpste observatoren. Door hun ziekte ziet de wereld er grijs uit, mat, lijkt hij ver weg.

Sara Baume voert in haar tweede roman een vijfentwintigjarige vrouw op, Frankie, die zo depressief is dat ze zich van de ene naar de andere lig- of hangplek sleept. Kijken doet ze wel. Veel van wat ze ziet, is sombermakend en toch is de handeling van het observeren de reddingsboei die haar in de wereld houdt.

Alles begint op een avond in haar flat van bezemkastformaat te Dublin. Frankie ligt op het tapijt. Opstaan lukt niet meer, de tranen blijven komen. In samenspraak met haar moeder mag ze in het lege huis van haar oma verblijven, die enkele jaren eerder overleed. Frankie mist de oma, eert haar door de oude dienbladen te bezigen, de schoenlepel, een artefact uit een eerder tijdperk. ‘Zevenduizend eiken’ is geen nostalgietrip, wel blikt Frankie terug. De toon is niet mijmerend. Je zou Baumes vertelstem kunnen omschrijven als helder en gedetailleerd, bij momenten lichtvoetig en komisch. Wanneer ze op het tapijt ligt, heeft het meisje aandacht voor de ‘nogal Russische manier’ waarop haar onderburen zijn keel schraapt.

Ondanks, of misschien juist dankzij, de zwaarte van alle dingen is Frankie in staat tot interessante redenaties: ‘Ik hou van de nacht, houd ik mezelf voor. ’s Nachts ben ik immuun. Niemand verwacht dat je de uren vult; ik moet niets en hoef niets van mezelf. De nacht is een niets dat je moet koesteren.’

Dit soort passages, die de uitgesproken stijl illustreren, laten zien dat de kracht van deze roman zit in de geest van het hoofdpersonage. Soms zijn haar gedachten ronduit deprimerend, soms grappig, soms droefgeestig, soms irritant navelstaarderig. Van dat laatste is Frankie zich bewust, ze heeft een hekel aan haar zelfobsessieve kant.

 

Kunstwerken

 

Het wordt lente op het moment dat Frankie haar intrek neemt in het huis. Terwijl de narcissen bloeien en de dieren zich overal roeren, neemt het verval binnen toe. Frankie probeert te lezen, kijkt met een half oog televisie. Ze krijgt nieuwsflarden mee, weetjes. Dit boek laat ons nadenken over wanhoop en verlies, maar ook over fruitvliegjes, pinguïns en Amazone-indianen. Baume stoffeert haar roman met wetenswaardigheden waardoor hij – mede door de witregels – doet denken aan Jenny Offills ‘Verbroken beloftes’.

Vooral kunst en natuur keren terug. Frankie is een kunstenaar die lange tijd niets heeft gemaakt. Ze noemt conceptuele kunstwerken op die aansluiten bij haar gedachten. Het loont de moeite om die werken te bekijken want in de roman lezen we enkel hoe het personage ze interpreteert.

De Engelse titel van dit boek luidt: A Line Made by Walking. Dit is tevens een van de genoemde kunstwerken. Het is van Richard Long en bestaat uit een pad in het gras, voeten hebben het uitgesleten. Kunst die haast niet te zien is dus, die je heel aandachtig doet kijken, zoals alle details in dit boek. Het is een mooi voorbeeld van kunst die verwarring oproept omdat je niet zeker weet of het een kunstwerk is of een andersoortige ingreep van de mens. Frankie interesseert zich vooral voor dat soort werk.

‘Zevenduizend eiken’ is een dunbevolkte roman. Behalve Frankie is er het prachtige personage van haar moeder, een vrouw van weinig woorden die haar dochter intuïtief begrijpt, en een buurman die Frankie tot God wil bekeren.

Een strakke plot is er niet, al heeft Frankie wel een concreet doel voor ogen: beter worden. Baume heeft een associatief boek geschreven. Toch is de compositie strakker dan op het eerste gezicht lijkt, keren thema’s en beelden terug. ‘Zevenduizend eiken’ is een heel Iers boek, waarin de moraal van het platteland en van de katholieke kerk klinken op de achtergrond. Het is een roman die vraagt om trage lezers. Zij zullen zich beloond weten aan het eind.

 

****

 

Sara Baume – Zevenduizend eiken – vertaald door Lette Vos – Querido – 287 blz.