Eigenzinnige moeder
In ‘Nachtdanser’ van Chika Unigwe gaat een jonge vrouw op zoek naar haar familie die ze nooit heeft gekend. Dat resulteert in een warme roman.
Kathy Mathys
‘Het was makkelijker om medelijden te hebben met een vreemde dan met een vreemde moeder,’ schrijft Chika Unigwe over Mma, het vijfentwintigjarige hoofdpersonage van ‘Nachtdanser’. In Nigeria groeit Mma op zonder vader en haar moeder, Ezi, wimpelt elke vraag over hem af. Mma heeft een hekel aan haar moeder, die weliswaar mooi is, maar ook te luid en opvallend. Alleenstaande moeders krijgen het zwaar te verduren in Nigeria, net als hun kinderen. Op school krijgt Mma te horen dat ze een hoerenjong is, niemand wil bevriend zijn met een ‘besmet’ kind. Na Ezi’s dood krijgt Mma een doos met haar moeders memoires. Die laten haar een ander beeld zien van de vrouw. Halverwege de roman krijgen we het verhaal van Rapu, de tweede vrouw van Mma’s vader. In tegenstelling tot Ezi komt ze uit een arm gezin.
‘Nachtdanser’ moet het niet hebben van traditionele spanning. Wanneer Mma door een prisma kijkt en besluit dat de waarheid afhangt van de hoek waaruit je kijkt, weet je eigenlijk al dat haar moeder geen monster was. Het eerste deel kabbelt rustig voort, pas in het tweede deel komt er vaart in het verhaal en weet Unigwe toch te verrassen. Mma en Ezi zijn mooie, tot de verbeelding sprekende personages. Jammer dat de schrijfster soms te expliciet is, zoals in die prisma-episode, en ook wel eens te sentimenteel. Er wordt veel naar adem gehapt en er vloeien behoorlijk wat tranen. ‘Nachtdanser’ speelt in Nigeria, het land waar Unigwe van afkomstig is. Haar vorige romans, ‘De feniks’ en ‘Fata Morgana’, situeerden zich elders. Toch ziet Unigwe een parallel tussen de drie boeken:
Mijn boeken zijn als mijn kinderen. Ze hebben elk hun eigen karakter en temperament, maar toch hebben ze dezelfde moeder. Ik schrijf niet in het Igbo, mijn moedertaal, maar heb er altijd bewust voor gekozen om een Igbo-sfeer te creëren in mijn verhalen. Mijn drie romans hebben het ritme van de Igbo-taal, ‘Nachtdanser’ nog wat meer dan de andere twee. Verder hebben ze niet veel met elkaar gemeen, denk ik.
Worden ‘vaderloze’ meisjes als Mma ook nu nog met de vinger gewezen in Nigeria?
Veel Nigeriaanse culturen , zeker de Igbo-cultuur waartoe zowel Mma als ik behoren, zijn nogal patriarchaal. Een familie moet bestaan uit een papa, minstens één moeder en de kinderen. Als er een vader ontbreekt, dan is dat enkel aanvaardbaar wanneer hij overleden is. Scheidingen komen niet vaak voor en een vrouw die er toch voor kiest, krijgt het etiket opgeplakt van ‘losse vrouw’. Een vrouw zoals Ezi die er bewust voor kiest om alleenstaand te zijn en daar fier op is, is een paria in de samenleving, net als haar kinderen. Ik ben grootgebracht in Nigeria, als het zesde kind van zeven. We waren thuis met twee jongens en vijf meisjes. Van kindsbeen af wist ik al dat mijn ouders iets anders verwachtten van mijn zussen dan van mijn broers. Wij, de meisjes, moesten ons beter gedragen. Jongens mochten bijvoorbeeld niet in onze slaapkamers komen, maar de vriendinnen van mijn broers konden wel naar binnen in die van hun. Mijn ouders hadden een geweldige relatie, maar ik kende andere koppels die steeds ruzie maakten en bij mijn ouders langskwamen om te klagen over hun mannen of vrouwen. Er was een man wiens vrouw regelmatig bij mijn moeder over de vloer kwam omdat hij haar sloeg. Ze had een goede job bij de politie. Toch durfde ze niet uit haar huwelijk te ontsnappen, en bleef ze tot ze stierf. Dat soort verhalen heb ik dikwijls gehoord en ik was het beu. Ik wou een verhaal schrijven over een vrouw die toch durfde weg te gaan, zoals mijn zus.
Is dit, behalve een familieverhaal, een politieke roman?
Ik heb deze roman in de eerste plaats geschreven om mijn heimwee naar Nigeria te verwerken. Verder is het een verhaal over dingen die me ergeren, zoals de slechte behandeling van alleenstaande moeders. Een van mijn zussen is een alleenstaande moeder en ‘Nachtdanser’ is misschien wel een eerbetoon aan haar. Zij durfde het aan om weg te gaan.
Ik ben altijd geëngageerd geweest, maar ik wil niet dat mijn boeken klinken als een preek. Ik schrijf altijd met passie en laat het aan de lezers welke lessen ze uit mijn verhalen willen trekken.
Hoe belangrijk is het klassenelement in het verhaal? Ezi en Rapu hebben een totaal verschillende achtergrond.
Er is een evangelische kerk in Lagos ,de voormalige hoofdstad van Nigeria, waar twee verschillende diensten worden gehouden op hetzelfde uur: één voor de rijken en een tweede voor hun dienstpersoneel. Er is een grote kloof tussen arm en rijk in Nigeria en in zulke situaties is het klassenverschil meer zichtbaar dan in een land als België. In Nigeria weet je tot welke klasse iemand behoort, als je weet naar welke school hij gaat, waar hij winkelt, of hij vliegt dan wel duizenden kilometers met de bus reist. Voor veel mensen is het belangrijk om binnen hun eigen klasse te circuleren. Voor ik mijn man leerde kennen, had ik een vriend in Nigeria en toen ik zijn moeder voor het eerst ontmoette vroeg zij of ik ooit in New York geweest was want ze ging ieder jaar naar New York tijdens de grote vakantie. Dat was belangrijk voor haar!
Waarom krijgen eetscènes zo een centrale plaats in ‘Nachtdanser’?
Ik hou van eten maar zelf kook ik niet zo goed . Dat ik graag over eten schrijf, heeft misschien te maken met mijn verlangen naar lekker eten. Mijn personages bereiden de gerechten die ik heel graag lust. Koken is iets wat je samen doet met anderen. Het zegt veel over de relatie tussen personen. Mma kookt nooit samen met Ezi en daardoor weet je als lezer dat hun relatie niet ideaal is. De scènes hebben dus ook een symbolische betekenis.
Verbaast u zich over de manier waarop Belgen rouwen? De begrafenisscènes in het boek zijn wel heel anders dan de Belgische koffietafels.
Begrafenissen in Nigeria zijn groots opgezet. Enkele dagen voor onze trouw stierf de grootmoeder van mijn man. Mijn ouders, een broer en zus waren in België voor het trouwfeest en ze zijn meegegaan naar de begrafenis. Het was ook voor mij mijn eerste begrafenis in België. We vonden het allemaal eigenaardig. Mensen huilden niet, we zaten aan de koffietafel te babbelen en binnen enkele uren was het gedaan. In Nigeria zou dat feest dagen geduurd hebben, te meer omdat het een vrouw van bijna honderd was die begraven werd. Om te tonen dat je haar graag ziet, moet haar familie luid wenen. Wie naar de begrafenis komt, krijgt souvenirs – koffiethermossen en sleutelhangers – ter herinnering aan de overledene. Rouwen is een publiek gebeuren ; hier huil je in de badkamer, waar niemand het hoort.
**
Chika Unigwe – Nachtdanser – De Bezige Bij Antwerpen – 284 blz.