Schilder op zee

 

Met Julia Blackburns dwaalboek over kunstenaar John Craske verschijnt een van de mooiste titels van dit najaar.

 

Kathy Mathys

 

Julia Blackburn noemt haar nieuwe boek een ‘merkwaardige speurtocht naar wat dan ook’, een beschrijving die, in al zijn vaagheid, heel exact is. John Craske is het onderwerp van ‘Draad. Het delicate leven van John Craske’, maar over de diepzeevisser en kunstenaar uit Norfolk, die leefde van 1881 tot 1943, is zo weinig bekend dat de schrijfster vanzelf omtrekkende bewegingen gaat maken. Daardoor is ‘Draad’ geen klassieke biografie, wel een verkenning van het karakter van de kust van Norfolk, van de vissersziel en van de broosheid en onbestendigheid van het leven.

Net als in eerder werk maakt Blackburn deel uit van het weefsel dat ze maakt. Ze erkent dat er parallellen zijn tussen de levens van haar personages en het hare, voelt zich aangetrokken tot mensen die vastzitten, zoals Billie Holiday en Goya over wie ze boeken schreef. Ze legt niet uit waarom dat zo is. Wellicht schuilt de verklaring in haar moeilijke jonge jaren waarover ze ‘Wij drieën’ publiceerde. Na de echtscheiding van haar ouders had Blackburns moeder, bij wie de dochter bleef wonen, steeds nieuwe minnaars.

 

Rug naar het land

 

Blackburn ziet haar eerste schilderij van Craske in een achterafkamertje van een museum waar het doek niet wordt tentoongesteld. Zo verging het haast alle schilderijen en borduurwerken van John Craske, een schilder die na de Eerste Wereldoorlog nooit meer de oude werd en die de zee ging verbeelden vanuit een diep verlangen naar het water. Vissers staan met hun rug naar het vasteland gekeerd, zo schrijft Blackburn. Zo ook Craske die volgens zijn vrouw Laura geregeld weggleed in wat ze ‘een staat van verdoving’ noemde. Dokters spraken van een hersenabces of noemden de man imbeciel.

Veel bronnen had Blackburn niet. Ze diende het te stellen met een handvol anekdotes van wie zich Craske nog herinnerde. In brieven leest ze dat Craske zijn leven op zee te boek heeft gesteld. Wanneer ze dat document eindelijk vindt, ontgoochelt het. Laura Craske schreef een en ander neer. Ze prijst haar man en komt zelf in beeld als een trouwe metgezel en verpleger.

Aan het eind van ‘Draad’ heb je niet het gevoel dat je iets gemist hebt. Craske van wie fascinerende zee- en vistaferelen in het boek staan, blijft een mysterie, maar dat maakt niet uit. Blackburn weet de lezer, ondanks de beperkte informatie, toegang te verlenen tot  de wereld en het werk van haar onderwerp.

 

Hoogtepunt

 

Wie een boek wil zonder omwegen, zal hier moeite moeten doen en toch wil ik ‘Draad’ ook aan die lezer aanraden want net de kleine verhalen maken het boek zo bijzonder. Ze zijn ook geenszins willekeurig: wanneer Blackburn vertelt over Einsteins verblijf in de regio of over de achttiende-eeuwse dominee die roodborstjes door de kamer liet vliegen, komt ze telkens weer bij Craske uit. Haar bij elkaar geborduurde boek is steviger dan ze vermoedt.

De schrijfster stelt zich extreem kwetsbaar op. Terwijl ze schreef, stierf haar partner en zo wordt ‘Draad’ aan het eind een rouwboek, een bezinning, hoe wazig dat laatste misschien ook klinkt.

Blackburn beschrijft de excentrieke kustbewoners met zachte humor. In haar natuurbeelden is ze niet sentimenteel. Dit boek van een zoekende schrijfster heeft een zeldzaam oprechte en aandachtige toon. Het is geen nostalgietrip, zo makkelijk maakt Blackburn zich er niet van af in haar portret van een verdwijnende vissersgemeenschap. ‘Draad’ is een stil en gelaagd werk dat aangrijpt en nieuwsgierig maakt, een hoogtepunt in Blackburns oeuvre.

 

*****

Julia Blackburn – Draad. Het delicate leven van John Craske – vertaald door Paul van der Lecq – De bezige bij – 351 blz.