Een horrorvakantie

Laat u niet misleiden door de meloengele zonnegloed en het idyllische strand op de cover. In ‘Kleine bij’ is er geen tijd voor cocktails en zandkastelen.

Kathy Mathys

Stel: je hebt een schat van een partner, een wolk van een baby en een spannende baan. Toch kriebelt het. Je wil wel eens iets anders dan de zoveelste zomerbarbecue of het eeuwig blauwgroene zwembadwater in een keurig vakantieoord. Er valt vast meer te beleven dan alweer spaghetti alle vongole, alweer een Griekse tempel. Sarah en Andrew uit ‘Kleine bij’ van Chris Cleave zijn zo een stel. Hun palmares als guerilla-toeristen is blank. Toch wagen ze zich aan Nigeria, al waarschuwt het ministerie van Buitenlandse Zaken voor ongeregeldheden. In Nigeria woedt namelijk een oorlog om olie waarover de pers nauwelijks bericht. Sarah en Andrew willen hun huwelijk dat dreigt te verzanden een injectiespuit geven. Ze verlaten de geharkte stranden bij hun hotelcomplex en die beslissing zal hun levens voorgoed veranderen.

Zonder al te veel te onthullen over de plot kan ik wel vertellen dat het geen haai is die hun pad kruist. ‘Kleine bij’ biedt geen gezellige horror, hapklaar en perfect verteerbaar als een schaaltje nacho’s. Vijf jaar na de gruwelen op het strand dient een Nigeriaans meisje zich aan bij het Britse stel dat in een Londense buitenwijk woont. Ze noemt zichzelf Kleine Bij en op die noodlottige dag in Nigeria was ze erbij. Kleine Bij wist haar land te ontvluchten en bracht twee jaar door in een detentiecentrum in Essex. Ze ruilt haar honingzoete Engels voor de stijve, Britse variant. ‘Het Engels van de koningin leren is alsof je de ochtend na een dansfeest de felrode lak van je teennagels schrobt,’ vindt ze. Na twee seizoenloze jaren onder witte tl-buizen komt Kleine Bij vrij door toedoen van een slimme medevluchteling. Ze heeft geen papieren, kent het nieuwe land enkel uit de krant en van tv-flarden. De taal verwart haar omdat elk woord zich kan opdelen in twee betekenissen. De woorden ontglippen haar en dan heb je ‘alleen lucht te pakken’. Wat heeft het Nigeriaanse meisje te zoeken bij Sarah, hoofdredactrice bij een modeblad, en Andrew, die opiniestukken schrijf voor The Times?
Chris Cleave debuteerde vier jaar geleden met ‘Beste Osama’, een boek dat meer aandacht kreeg om zijn macabere timing dan om de inhoud. De Engelstalige versie verscheen namelijk op 7 juli 2005, toen Londen te maken kreeg met een terroristische aanslag. Laat dat nu net het onderwerp zijn van Cleaves debuut. In ‘Beste Osama’ liet Cleave een Engelse moeder aan het woord die haar zoon verloor tijdens een aanslag door moslimfundamentalisten. In een brief aan Osama Bin Laden schrijft ze over haar woede en verdriet.

Cleave is er als schrijver met grote sprongen op vooruit gegaan. De Guardian-columnist veegde zijn debuut met grove borstel bij elkaar. Spanning kreeg voorrang op geloofwaardigheid en nuance. Ook ‘Kleine bij’ is een spannend boek maar de personages krijgen voldoende ademruimte en de cliffhangers zijn niet onnozel. Cleave schuwt de politieke arena niet en laat zijn personages flink van leer trekken tegen de Engelse regering. ‘Deze kloteregering geeft alleen maar om vossen en stadslui,’ klinkt het. Cleave durft de volumeknop wel eens te hard opendraaien. Goede literatuur doet het nu eenmaal met minder, niet met meer. Toch dwingt zijn roman, waarin hij een vluchtelinge tegen twee yuppen laat aanbotsen bewondering af. Hebben de twee partijen iets gemeen of blijven ze vreemden voor elkaar? Moeten Westerlingen zich verantwoordelijk voelen voor Afrikaans leed? Cleave beantwoordt de vragen niet maar laat ze wel echoën door het boek. Ook stilistisch is Cleave meer op dreef dan in zijn debuut. Of hij het nu heeft over de detentiejaren die ‘in me gevroren’ zijn of over de achtertuinen die zich ‘als een gekromde groene ruggengraat, met barbecues en verschoten plastic schommels als wervels’ door de buitenwijken wringen, zijn beelden blijven aan je plakken. Had Cleave zijn gevoel voor dosering en subtiliteit ook in de laatste 40 pagina’s aangehouden, dan had hij nog een ster meer verdiend.

**

Chris Cleave – Kleine bij, Prometheus, Amsterdam, 279 blz. Oorspronkelijke titel: The Other Hand.