Onder Delila’s rokken
Adam was een dorpsgek, Noach een brompot en David een mislukte grapjas. Jonathan Goldstein maakt een komedie van het Oude Testament.
Kathy Mathys
Leest het jonge grut eigenlijk nog kinderbijbels? Ik zou haast denken van niet, nu meestertovenaars en vampieren de plak zwaaien. Nochtans staat de bijbel vol stunts, waar Harry Potter een puntje kan aan zuigen. Zeeën splijten, verlamden laten lopen en doden tot leven weken: het wemelt er van de tovertrucs. Geen wonder dat Jonathan Goldstein van zijn bijbelfiguren actiehelden maakt. ‘Dames en heren, de bijbel!’ is geen kinderboek. Wel leest het als een avonturenroman en is het een pak toegankelijker dan de echte bijbel. Bij Jacobs worsteling met de engel vloeit er engelenbloed, al kreeg Jakob ‘geweldig op zijn flikker’. Samson is de eerste actieheld die zijn imago helemaal uitkient. Zijn lange haar is één van zijn betere gimmicks. David beseft dat hij minder sterk is dan Goliath. Omdat er nog geen nepkots bestond, nam hij het echte spul mee om de reus te grazen te nemen.
Goldstein kreeg naar eigen zeggen een Joodse opvoeding, al kwam zijn vader met wel erg onorthodoxe bijbelverhalen op de proppen. Goldstein senior was geen type voor de synagoge die hem ‘het claustrofobische gevoel gaf langzaam te stikken in een doodskist die riekte naar oudemannetjeslucht’. Hij maakte van de bijbelverhalen spannende episodes vol herkenbare types en dat is ook wat Goldstein doet. Niet alle bijbelmannen en –vrouwen zijn stoer en heldhaftig. Velen modderen maar wat aan. Adam was veel te dom voor Eva, schrijft Goldstein. De zondeval en de verbanning uit het aardsparadijs waren wél goed voor hun huwelijk. Isaäks vrouw Rebekka twijfelt of ze een goede moeder was. ‘Ik wist niet beter,’ bekent ze. Noach voedt zijn zonen op met de harde hand. Hij is bang dat ze anders ‘zouden eindigen als madeliefjeseters en dolfijnenkussers’. Goldstein laat zijn alledaagse, feilbare helden rondlopen in een oudtestamentische wereld met eenentwintigse-eeuwse toets. Gomer, maker van gouden kalveren, heeft een showroom. De Toren van Babel noemt Goldstein ‘de allereerste verzekeringspolis ter wereld’.
‘Dames en heren, de bijbel!’ is een flinterdun boekje met een handvol bewerkingen van verhalen uit het Oude Testament. Enkel Jozefs tocht naar Betlehem met de hoogzwangere Maria komt uit het Nieuwe Testament. Goldsteins taal is lichtvoetig en komisch. Soms krijg je het gevoel dat je in een aflevering van The Simpsons zit, wanneer Goldstein Noach laat rondwandelen met zijn favoriete poedel Brandy, bijvoorbeeld. Hier en daar schuilt er kritiek in Goldsteins grappen. Bij het horen van Gods stem, zegt een verbaasde Rebekka: ‘Hoe kan dit nou? God praat toch nooit tegen vrouwen? Wellicht wilt U een boodschap achterlaten voor mijn echtgenoot?’ Goldstein is – helemaal in Joodse traditie – niet vies van zelfspot. ‘Een Jood bedrijft de liefde alsof hij trillend van angst zijn kleine teen in koud badwater dipt’, laat hij de Filistijn Goliath opmerken.
Niet alle grappen zijn even geslaagd. Verhalen als ‘Het gouden kalf’ en ‘Jonas en de grote vis’ maken weinig indruk. Goldstein is op zijn best als hij het heeft over de talloze ruziënde broers uit de bijbel of over de hoogmoedige inwoners van Babel. De topper uit deze bundel is ‘Koning David’, waarin de kleine held aan de weg timmert als stand-up-comedian. Tevergeefs, zo blijkt. David is namelijk het type dat moerbeiboompjes in brand steekt, zich erachter verstopt en Gods stem nabootst. Het moge duidelijk wezen: Goldstein fantaseert er stevig op los en dat maakt van ‘Dames en heren, de bijbel!’ een leuke komedie. Is er ook aandacht voor bijbelse dilemma’s en existentiële kwesties? In zijn introductie haalt Goldstein een herinnering op aan zijn kindertijd. Ooit vroeg hij aan zijn vader wie De Tijd heeft gemaakt. Goldstein senior wimpelde zijn zoon af met ‘Als je daar te lang over nadenkt, word je gek (…) We kunnen beter over het toetje gaan nadenken.’ Goldstein volgde de raad van zijn vader op. Als hij al aandacht heeft voor dilemma’s, dan is het veeleer voor familiale kwesties. Hij laat zijn mannen en vrouwen twijfelen aan hun liefdesrelaties en ouderkwaliteiten. Hij doet Jakob opmerken dat er geen triester woord is dan ‘familie’.
Stilistisch is Goldsteins bijbel niet altijd even spannend, al zijn er opmerkelijke momenten: ‘Als Delila danste en haar rokken fladderden omhoog, had Samson het idee alsof God zei: “Ta-daa!” ‘
**
Jonathan Goldstein – Dames en heren, de bijbel!, Nijgh & Van Ditmar, Amsterdam, 221 blz., 19,90 €. Oorspronkelijke titel: Ladies and Gentlemen, The Bible!