Psycho : Hermanns zwart/wit soundtrack

Al te vaak worden zelfs uitstekende films begeleid door een onopvallende, weinig inventieve muziekscore. Slechts bij een handvol klassiekers is de impact van de soundtrack minstens zo sterk als die van de dialogen en de beelden. Alfred Hitchcocks Psycho, die door Bernard Hermann van een magistrale geluidsband werd voorzien, is er zo één. Zelfs mensen zonder een muzikaal oor zullen na het bekijken en herbekijken van deze film achtervolgd worden door de gejaagde tonen uit de openingsgeneriek of de schelle noten uit de beroemde douchescène.
Nochtans scheelde het geen haar of Hitchcocks zwarte komedie kreeg een lichte jazzscore. Dat waren althans de richtlijnen van de meester, die in zijn scenario’s meticuleuze instructies gaf over de geluidsband. Wie er het originele script voor Psycho op naleest, merkt dat hij erg veel aandacht had voor omgevingsgeluiden. Zo stond hij erop dat de kijkers de regen zouden horen, wanneer Marion in haar wagen op de vlucht slaat, of dat ze duidelijk het geluid van krakende trappen zouden ontwaren, wanneer detective Arbogast rondsnuffelt in het huis van Norman Bates. Wie de film kent, weet dat het eindresultaat er anders zou gaan uitzien. De snelle violen die Marion naar het bates Motel drijven, zal niemand lichtelijk vergeten.

Hitchcock was vaak ontevreden over de soundtracks van zijn films. Zowel over die van Rebecca als over die van Rear Window, beiden door Franz Waxman, liet hij zich negatief uit tegen Truffaut. Wanneer hij Psycho aanvatte, had hij al een aantal keer succesvol samengewerkt met Hermann. The Man Who Knew Too Much, The Trouble with Harry, The Wrong Man, Vertigo en North By Northwest werden stuk voor stuk echte pareltjes. Toch wou Hitchcock het aandeel van de muziek in Psycho beperken. Voor de douchescène, bijvoorbeeld, wou hij geen muziek. Het leek erop dat de regisseur steeds meer de voorkeur gaf aan de stilte of aan omgevingsgeluiden, een proces dat uiteindelijk zou uitmonden in The Birds, een film zonder muziek.
Toen Hitch een eerste versie zag van Psycho was hij erg ontevreden. Dat vertelde Hermann, die bij de screening aanwezig was, aan Brian De Palma. Hij vond zijn ‘shocker’ zo een flop dat hij hem zelfs wou inkorten tot een TV-productie. Gelukkig wisten zijn medewerkers hem te overtuigen van de kwaliteit van zijn zaak. Hermann suggereerde dat hij wel iets voelde voor een orchestrale score met enkel snaarinstrumenten. Joseph Stefano, de scenarioschrijver voor Psycho, vroeg aan Hermann of hij geen drums of een ritmesectie aan de instrumentatie wou toevoegen. Daarop antwoordde Hermann dat hij een ‘zwart/wit’score zou maken voor een zwart/wit-film, die Hitchcock met zijn TV-ploeg van de serie Alfred Hitchcock Presents opnam. De rest is geschiedenis. Naar verluidt zou de meester zo tevreden zijn geweest met Hermanns donkere eindresultaat dat hij zijn salaris meteen verdubbelde.

Psycho vormt om tal van redenen een mijlpaal in de filmgeschiedenis. Het is één van de eerste commerciële Amerikaanse producties, waarin seksualiteit zo onomwonden wordt gepresenteerd. Tijdens de openingsbeelden liggen een halfnaakte Marion en haar minnaar op een bed in een hotelkamer. De beruchte moordscène vond bovendien plaats in de intimiteit van een douchekabine. Het duurde even voor de gerenommeerde pers zich positief uitsprak over deze verrassende Hitchcock.
Naast de nieuwe morele ambiguïteit, valt deze film vooral op door zijn innovatieve muziek. Vergeleken met klassieke muziek, die vanaf de vroege twintigste eeuw gekenmerkt werd door dissonantie, stond de filmmuziek bij het begin van de jaren ’60 nog in haar kinderschoenen. In de klassieke Hollywoodcinema van de jaren ’30, ’40 en ’50 ondersteunde een sterk narratieve score de beelden en de woorden. Ze was eerder illustratief en beeldde de emoties van de personages uit. Atonale elementen waren uit den boze en de repetitieve structuur met een thema, die nu meestal wordt gebruikt voor filmmuziek, was nog niet ingeburgerd.

Net als in Psycho worden sommige scènes uit Vertigo bijna volledig gedragen door de muziek. Toch is de score van Vertigo in zekere zin nog klassieker en romantischer. Met Psycho peilt Hermann in de donkere diepten van de menselijke ziel. Het werd een duistere, onrustige score, die tal van tegendraadse elementen bevat. Psycho zit vol korte sequenties, die later opnieuw worden opgepikt. De openingsgeneriek wordt gestuwd door ‘Prelude’, een snelle, gedreven melodie, die terugkeert tijdens ‘Flight’ en ‘The Rain Storm’. Hier en daar wordt al gehint op het nakende onheil. Zonder deze muzikale begeleiding kon Marion net zo goed op weg zijn naar de supermarkt. De impact van de muziek op de spanningsopbouw was zelden groter.
Even indrukwekkend zijn de verleidelijk trage violen, die de beelden van de geliefden begeleiden. Hermanns score wordt natuurlijk vooral herinnerd om de snerpende violen, die de moord op Marion tot zo een ijzingwekkend gebeuren maken. Er werden geen geluidsdempers op de violen geplaatst, zodat de schrille, hoge tonen echt door merg en been gaan. De invloed van deze korte sequentie liet zich voelen in de muziek van Laibach. Ook Brian De Palma bracht met de muziek van ‘Carrie’ hulde aan het genie van Hermann.
Hermann trad nog op als geluidsconsultant bij The Birds en hij componeerde ook nog de muziek voor Marnie en Torn Curtain. Na laatstgenoemde film werd hij door Hitchcock echter ontslagen omdat zijn soundtracks geen echte ‘hit’ bevatten. In de loop van de jaren ’60 vroegen producers om een herkenbare tune, die het publiek zou meeslepen.

Er zijn verschillende versies verkrijgbaar van de muziek van Psycho, maar Hitchcockfanaten lijken het erover eens te zijn dat Joel Mc Neely’s opname met The Royal Scottish National Orchestra uit 1997 de beste is. Deze CD werd uitgegeven bij de maatschappij Sarabande, voor wie Mc Neely eerder al de Hermann-scores voor Citizen Kane en Vertigo opnam. Het bijzondere aan deze CD is dat hij niet gewoon de filmmuziek repliceert maar terugkeert naar de originele score van Hermann, zoals hij ze vóór de opnames voor ogen had. Hierdoor bevat deze versie zelfs een nummer, The Cleanup, dat nog nooit eerder was opgenomen. Mc Neely maakt de jachtige stukken uit de soundtrack nog sneller en de trage nog tergender en meer uitgesponnen. Bovendien levert de technologie van de jaren ’90 een veel beter geluid dan eerdere opnames. Van Psycho wordt wel eens gezegd dat het geluid te eenzijdig is maar in Mc Neely’s versie zijn alle details glashelder te horen.
Een andere bekende, maar minder goede, versie van Psycho is Hermanns opname met The national Philharmonic Orchestra op het label Unicorn. (Kathy Mathys)

Aanbevolen :

Psycho – The Complete Original Motion Picture Score
Joel Mc Neely
The Royal Scottish National Orchestra, 1997
Varèse Sarabande Records

Hermann & Hitchcock – A partnership in Terror
Paul Bateman
The City of Prague Philharmonic, 1996
Silva Screen Records