De wereld volgens Adriaan Mole

Twintig jaar geleden verscheen ‘Het geheime dagboek van Adriaan Mole 13 ¾ jaar’. Inmiddels zijn we aan de zesde aflevering toe en nadert Mole de gezegende leeftijd van vijfendertig. Toch is hij in wezen weinig veranderd.

Kathy Mathys

Het dagboek opent in september 2002, wanneer Blair voor het eerst waarschuwt voor Sadam Hoesseins vermeende oorlogsplannen. Hij zou een aanval beramen op Cyprus, aldus de Britse premier. Mole, die net een reis naar Cyprus heeft geboekt, eist meteen zijn aanbetaling bij het reisbureau terug. Om zijn eis kracht bij te zetten, vraagt hij Blair per brief om schriftelijke bewijzen van het bestaan van massavernietigingswapens in Irak. Ook al krijgt hij geen antwoord, toch blijft Mole een onvervaard supporter van het Blair-regime. Enkel wanneer zijn zoon Glenn, die op zeventienjarige leeftijd bij het leger gaat, naar Basra wordt gestuurd, slaat de twijfel bij Mole toe. Moles tweede zoon William, uit zijn mislukte huwelijk met de Nigeriaanse Jo Jo, woont nu in Afrika. Hij mag dan wel al twee kinderen hebben, Mole is nog steeds de eigenwijze, redelijk naïeve puber van weleer. Hij ergert zich mateloos aan het gedrag van zijn ouders, twee babyboomers die zich liever in leren jassen hullen dan in sobere grijstinten, en hij heeft nog altijd een zwak voor zijn eerste liefde, Pandora Braithwaite, ondertussen staatssecretaris van Milieu. Pandora is echter een harde tante (‘Alle vrouwelijke leden van het parlement zouden hun baarmoeder moeten laten verwijderen voordat ze hun maidenspeech houden’) die Mole enkel ziet staan als haar dat goed uitkomt. Ook andere oude bekenden, zoals Moles beste vriend Nigel, treden opnieuw aan. Wie een paar afleveringen in de Mole-saga heeft gemist, kan dankzij Townsends kleine aanwijzingen probleemloos de draad weer oppikken. Moles korte glorieperiode – hij presenteerde tijdens de jaren negentig het tv-programma Beestachtig goed! – lijkt nu wel voorbij. Hij slijt zijn dagen als verkoper in een tweedehandsboekenzaak die ooit betere tijden heeft gekend. In zijn vrije uren werkt Mole aan een boek over de schadelijke invloed van roem op Engelse celebrities. Om zijn werk te stofferen, schrijft hij beroemdheden aan als David Beckham en Cherie Blair. Mole, die altijd al problemen had met vrouwen, kruist het pad van Marigold Flowers, een newagerig type dat poppenhuizen bouwt. Even valt Mole voor de schijnbaar teergevoelige Marigold, tot blijkt dat ze een egoïstisch, bezitterig kreng is met een gruwelijke familie. Marigolds zusje Daisy, een sensuele schoonheid met de looks van Nigella Lawson, is de enige telg van de familie Flowers die niet geobsedeerd is door Indiase hoofdmassages en biologische voeding. Hoewel de hulpeloze Mole zich laat overhalen tot een verloving met Marigold, duikt hij toch in bed met Daisy. Het ziet er steeds beroerder uit voor Mole, die bovendien zwemt in de schulden en zijn trendy loft niet langer kan afbetalen.

De dagboeken van Adriaan Mole hebben heel veel weg van een sitcom. Townsend lanceert een aantal grappen – de meeste behoorlijk aardig – en die keren steeds terug en vormen de rode draad van de roman. Mole doet ook keer op keer hetzelfde restaurant aan, een Aziatische eetplek van oude schoolvriend Wayne Wong, wat de sitcom-achtige sfeer nog versterkt. De beste scènes spelen zich af in de sjofele boekenwinkel. Meneer Carlton-Hayes, de zaakvoerder, is een innemend personage en één van de weinige figuren zonder karikaturale trekjes. Er komen hilarisch-neurotische types over de vloer, wat erg komische fragmenten oplevert. Mole en Carlton-Hayes beginnen ook een leeskring en ze discussiëren over ‘Jane Eyre’, ‘Madame Bovary’ en – wanneer de oorlog in Irak losbarst – de Koran. Ook deze scènes zorgen voor de nodige stoute grappen. In haar portrettering van Marigold Flowers en haar clan balanceert Townsend voortdurend op de rand van het aanvaardbare. Hier slaat de satirische toon nu en dan om in regelrechte farce. Sommige running gags, zoals Moles problemen met de agressieve zwanen nabij zijn loft, lijden op de lange duur aan bloedarmoede. Toch bewijst Townsend dat ze nog steeds haar vinger aan de pols heeft en dat ze bijzonder goed aanvoelt wat er leeft in het hedendaagse Groot-Brittannië. Haar Mole-dagboeken bieden een mooie spiegel van de kleine en grote bekommernissen van haar landgenoten. Heel wat beroemdheden krijgen en passant een – zij het milde – sneer van Townsend, of het nu gaat om de gedoodverfde Wimbledon-winnaar Tim Henman of superchef Jamie Oliver. Ondanks alle grappen en grollen is dit het donkerste boek in de Mole-reeks. Niet alleen staat een ouder wordende Mole geregeld stil bij zijn eigen leven en dood, de oorlogsthematiek zorgt zowaar voor enkele bloedserieuze momenten. Townsend, die blind werd ten gevolgde van diabetes, kondigde aan dat dit het laatste boek wordt in de reeks.

**
Sue Townsend, Adriaan Mole en de massavernietigingswapens. Vertaald door Ineke van Bronswijk, De Fontein, 367 blz., 17,50 €. Oorspronkelijke titel: Adrian Mole and the Weapons of Mass Destruction.

De auteur
Sue Townsend (1946) brak in 1985 door met ‘Het geheime dagboek van Adriaan Mole 13 ¾ jaar’. Daarna volgden nog onder andere ‘De groeipijnen van Adriaan Mole’, ‘Adriaan Mole: de cappuccinojaren’ en ‘Adriaan Mole: junglejaren’. Verder schreef Townsend ook ‘De koningin en ik’ en ‘Nummer 10’, beide satirische werken over Engeland.